شهپۆله تووڕهکان نهیانتوانی ورهی سێ مێرمنداڵ تێک بشکێنن!
یهکهمجار له سایتی "دێمانه" بڵاوکراوهتهوه
چیڕۆکی ڕزگاربوونی سێ مێرمنداڵی ئهبروجینی له باکوری کوینزلهند لهناو شهپۆله تووڕهکانی ئاوهکانی ژوورودا، له یهک دوو ههفتهی ڕابردوودا ببووه وێردی سهر زمانی رادیۆو تهلهڤیژنهکانی ئوسترالیا. ههموومان دهزانین که دانیشوانی ڕاستهقینهی ئهم سهرزهوییه پانه که ناوی ئوسترالیایهو گهورهترین دورگهی ئابلوقهدراوه به ئاوهکانی ئۆکینی ئیندین و پاسفیک له دولاو سهرهوهو بهستهڵهکی باشورییش له لای خوارهوه. خهڵکانی ڕاستهقینهی ئهم پانتاییه وشکهی ناو ئاوهکانی خواروی گۆی زهوی(ئوسترالیا) نوکه به ئهبروجینی ناسراون. ئهبروجینهکان ڕهنگییان له نێوان قاوهیی تۆخ و نزیک ڕهشدایه. تا نزیک دوسهد ساڵ پێش ئیشتا به بێئاگایی له دنیای دهوروبهریان ههروهک مرۆڤه سهرهتاییهکان ژیاون و لهگهڵ سروشتی ئهم ناوه تهباو ڕاهاتوو بوون و هیچ ههوڵی پێشکهوتن و داهێنانیان نهداوه. ئهوان سهرهڕای ئهوهش خاوهنی دین و زمان و کهڵچهری خۆیان بوون و ئیشتاش ههن. ماندوو نهناس و پشت بهخۆ بهستوو و خۆڕاگرن. تا ئێستاش به کهڵچهرو داب و نهریتی خۆیانهوه نوساون و دهیپارێزن و گهشهی پێدهدهن.
کاتێک که ئوسترالیا له لایهن سپیهکانهوه دۆزرایهوه بۆ بریتانیای گهوره کلۆره دارێکی ههڵچندراو به شانهی پڕ له ههنگوین بوو. ئهوان پاش ئهوهی پێیان کهوته سهر ئهم زهویهو ههستیان به بوونی خهڵک و ژیان کرد به زمانی داگیرکردن دوان و ئهمهش بوه هۆی ئهوهی ململانێ له نێوان داگیرکهرو خاوهن ماڵدا چێببێ. ململانێیهک که قڕکردن و لهناوبردنی به دهیان ههزا کهسی دانیشتوانی ئهم خاکهی بهدواوه بوو. باسهکهمان دهسهڵاتی گێڕانهوهی ئهم مێژوهی نیهو له ڕاستی دا مێژووی ئهم نهتهوه چیرۆکێکی دورودرێژ و پڕ نههامهتیهو لهم پێوهندییهدا گهلێک چیرۆک و نوسراوه بڵاوکراوهتهوهو تهنانهت فیلمیش چێکراوه.
ئهوهی جێگای سهرنجه سروشتی ئهم ژینگهیه وای له مرۆڤهکانی کردوه دهست و پهنجه لهگهڵ نههامهتی و دژواری و نهبوونیدا نهرم بکهن و فێری خۆ پاراستن و خۆڕاگری و ڕاوهستاویی و له ههمانکات دا هیوا نهبڕان ببن. ئهمه بۆته بهشێک له کهلتووریان و نهوه دوای نهوه ئهزموونهکانیان دهگوێزنهوه و پهرهی پێدهدهن. ئهم چیڕۆکه ڕاستهقینهی له خوارهوه بۆتان دهگێڕمهوه سهلمێنهری ئهو ڕاستیهیه.
ڕهنگه زۆربهتان ههواڵی بهلهمه سهروبن بووهکه و وون بوونی سێ مێرمناڵه ئهبروجینهکهتان له دوو ههفتهی ڕابردوودا لهناو ئاوهکانیی ژوورووی کوینزلهند بیستبێ. سێ مێر منداڵ که تهمنیان ده و یانزده و پانزده ساڵ بوو لهگهڵ باوک و دایکیان و برا بچوکه سێساڵهکهیان بهمهبهستی بهشداریکردن له ئاههنگی لهدایک بوونی کهسێکی نزیکیان له دورگه(Island) کهی خۆیانهوه بڕیاری چون بۆ دورگهیهکی دراوسێیان بهناوی پێنجشهممه دهدهن. دورگهی پێنجشهممه نزیک 40 کیلۆمیتر له دورگهکهی خۆیانهوه دووره.
ڕۆژی سێ شهممه ئهو بنهماڵه شهش کهسیه له ناو بهلهمێکدا بهرهو دورگهی ناوبراو وهڕێکهوتن. ئهو جۆرهی کوڕه تهمهن نێونجیهکهی بنهماڵهکه(باڵا) دهیگێڕیتهوه، کهش خاپ بووه و بایهکی توند شهپۆلهکانی شێتتر کردوه. بهڵام ئهمه نهبۆته هۆی ترس و دڵه ڕواوکه بۆیان و بڕیارهکهی پێ نهگۆڕیون. پاش ئهوهی وهڕێدهکهون له قوڵایی ئاوهکاندا متۆڕی بهلهمهکهیان دهشکێ یان لهکاردهکهوێ.
باڵا، له گێڕانهوه کهیدا گووتی: باوکم موتۆڕهکهی چاککردهوه و ئێمه ههوڵماندا که ئهنکێر(Anchor ئامرازی ڕاوستان یان ڕاگرتنی بهلهم) ڕاکێشینه سهرهوه، بهڵام سهرکهوتوو نهبووین. بهدوای ئهوهدا بهلهمهکه بهرهبهره ئاوی تێدهچێ و تا سهرهنجام پڕ دهبێ له ئاوو سهرهو نخوون دهبێ. بهمهش بنهماڵهکه دهکهونه نێو ئاوهکه و خهریکی پهله قاژه دهبن.
باوک، که گهورهی بنهماڵهکهیه، به پشوو درێژی و له سهرهخۆیی بێوێنهوه پاش نوقم بوونی بهلهمهکه ههموو ئهندامانی خێزانهکه له دهوری خۆی کۆدهکاتهوه و پێکهوه خهریکی پاڕانهوه دهبن له پێناوی ڕزگار بووندا. دایک و باوک ههردووکیان له ئاکامی ڕوداوهکه تێدهگهن و ههست به مهترسی دهکهن. کهس نیه به هاواریانهوه بێت و گوێبیسیان بێت. شهپۆلهکان له ناو ئاوهکهدا دهیان ژێنێ و ههندێک جار بهسهریان دهکشێ و ئهوانیش بهردهوام پێ لێدهدهن و بهرزو نزم دهبنهوه. دایک، لهکاتێکدا مناڵه سێ ساڵهکهی له ئامێزگرتوه وهک مێردهکهی لهسهرهخۆیهو ڕوودهکاته دوو کچ و کوڕهکهی و پێان دهڵی: مهله بکهن بۆ ڕزگار بوونتان، خهمی ئێمهتان نهبێ!. ئامانجی منداڵهکان بێگومان دهبوو مهلهکردن بهرهو نزیکتری دورگه بێ. خێرایی ئاوهکه و لرفهو هاشهی شهپۆلهکان شانسی گهیشتن و گیرسانهوهیانی کهمدهکردهوه. دایک و باوک ئهمه بهتهنیا ڕێگه چاره دهزانن و ویستویانه لانیکهم ئهو سێ مناڵه ڕزگاریان ببێ. بۆ خۆشیان بمێننهوهو چاوهڕێ بن! ئهوان سهرهنجامی مانهوهکهیان لهناو ئهو شهپۆله توڕهو تۆسنانه و له دووری دهیان کیلۆمیتر لهوشکانی دهزانی. مردن له بناگوێیان بوو. ئهوان لهوهی دڵنیا بوون بهو مناڵه بچوکهوه و بهو تهمهنهیانهوه ناتوانن سنگی شهپۆلهکان ههڵدڕن و بهرهو وشکانیهک ملبنێن. بهڵام ئهو تواناییهیان له مناڵهکاند شک دهبرد. بۆیهش سهرهڕای دژواری بڕیارهکه هانی مناڵهکانیان دهدهن که مهله بکهن و ڕامهوهستن!. سێ مناڵهکه لهو بڕوایهدابوون گهر پێکهوه بن مردن و مانیان پێکهوه دهبێ. ئهوان بڕیارهکهی دایک و باوکیان بهبێ هیچ ڕاوهستانێک بهڕێوهدهبهن. کاتژمێر 3:15 خولهکی پاشنیوهڕۆ بووه که بهلهمهکهیان نوقم بووهوه و پاشماوهیهک مناڵهکان بۆ خۆ دهربازکردن بهڕێ دهکهوتوون و له باوکو دایکیان جیا دهبنهوه.
ئهو سێ مناڵه ڕهشتاڵه لێهاتوه، پاش چهندین کاتژمێر شان کوتان و ملبهمله لهگهڵ شهپۆلهکان و بهربهرهکانێ له پێناوی ژیان، گهرچی بههۆی دژواری و توندیی شهپۆلهکان ناچار به ههڵگهڕان و داگهڕان و دورکهوتنهوه دهبنو نزیک سێسهد چوارسهد میتر ئاوهکه له دورگه بهردهڵانهکه دوریان دهخاتهوه، سهرهنجام له دورگه بهردهڵانهکه گیرسانهوه. ماندوویی بڕستی لێبڕیبوون. ئهوان چهندین کاتژمێر بهردهوام و بێ ههدادان سنگیان کوتاوهو شهپۆل له دوای شهپۆل بهزاندبویان. هێنده ماندوبوون که به گهیشتنیان بۆسهر بهردهڵانهکه، بێڕاوهستان، سهرهڕای ئهوهی جلوبهرگهکانیان تهڕ بوو یهکدیان له ئامێزگرت و خهویان لێکهوت. له ناو ئهو تاریکاییهدا که دهنگی شهپۆلهکان ڕێی له زرینگانهوهی شهوو دهگرت. ههناسهی مناڵهکان تێکهڵ به دهنگی سهمای شهپۆلهکان ببوو. سێ مناڵی ماندوو شهکهت و تهڕ سهرهڕای ساردی ههوا خهوو بردنیهوه.
ئهوان سێ شهوو چوار ڕۆژ لهسهر ئهو ڕهوهزانه بهبێ خواردن و خواردنهوه به برسیهتی شهویان ڕۆژکردهوه و ڕۆژیان بهرهو ئێواره پاڵدهنا بهو هیوایهی ڕزگارکهرێک به دهنگیانهوه بێت، بهڵام کهس نهبوو. لهماوهی ئهو چهند ڕۆژهدا تهنیا خواردنیان ناوکی(ئۆیسته-(Oyster سهدهف بووه. ئهویش لهشهوداو بۆ ڕاگرتنی بیروهۆشیان. "باڵا" بهردهوام و بهتایبهت شهوانه به خوشکهکانی دهگوت ههرچی دهکهن بکهن بهڵام دهنگتان لێوه نهیه، دهنا گهوڵ(Ghoul)ی سور دێت و دهمانکوژێ، خۆ ئهگهر گهوڵی ئاویتان(شین یان ڕهنگی ئاوی) بینی پێیان بڵێن وهرن و ئهوان دهمان بهنهوه بۆ ماڵهوه. دیاره ئهبروجینهکانیش وهک له زۆربهی کهڵچهرهکاندا باوه، باوهڕیان به ههندێک شتی خهیاڵی ههیه. وادیاره لای ئهبروجینیهکان گهوڵی سور خراپ و گهوڵی ئاویش باشه.
تا ڕۆژی ههینی لهسهر ئهو کۆمهڵه بهرده چاوهڕوانی یارمهتی و بههاوار هاتنهوه بوون. بهڵام کهس نههات. بهیانی ڕۆژی ههینی بڕیاریاندا بهرهو ئهو دورگه بچن که پێشتر به تهمابوون بچن. باڵا به دوو خوشکهکانی گووت که بهرهوو ئهو دورگه مهله دهکهین، ههرکه گهیشتینه ئهوێ بهدوای خواردندا دهگهڕێین. دورگهکه ناوی ماتو(Matu) ه که شهش کیلۆمیتر له شوێنی خۆیانهوه دور بوو. له ئاوهکانی ئهو دهوروبهره شارک و کرۆکهدایڵ(تیمساح)ێکی زۆری لێیهو به زۆری دهبینرێن. مناڵهکان بهپێی ئهزموون و زانیاری خۆیان ههڵکشان و داکشانی ئاوهکهیان زانیوهو به وریاییهوه کاتهکهیان دیاری کردوه. بهدوای ئهو ههموو دژواری و ماندووییهی که له ئاوهکهدا چهشتبوویان دیسان ناچار بوون خۆ به ئاوهکه بسپێرنهوه و بهنێوی بکهونهوه. باڵا سهرهڕای ئهوهی له یهکێک له خوشکهکانی بچوکتر بوو، بهڵام زیرهک و چاونهترس و بهتهکبیر بوو. بهبهردهوامی هاندهریان بووهو دڵخۆشیی داونهوه و بۆ خۆڕاگری و بهردهوامی پێشیان کهوتوه. له تهواوی ڕێگاکهدا باڵا بهردهوام به خوشکهکانی گوتووه مهلهبکهن، ڕامهوهستن ئهوهندهمان نهماوه!. لهکاتی مهلهکردنهکهیاندا لهیهک دورنهدهکهوتنهوه و سهرهنجام به نیوهڕوژێک مهلهکردنی بهردهوام و سهرهڕای برسیهتی زۆریان، خۆیان گهیانده دورگهی ماتوو.
ووتهکهی باڵا که به خوشکهکانی گوتبوو لهو دورگهیه خواردن ههیه بهڕاست دهرچوو و سهرهنجام پاش گهیشتنیان بهو دورگهیه کهوتنه گهڕان بهدوای خواردنداو دارێکی کۆکهنات و ههندێک تودڕکیان بینیهوه. له بهختی ئهوان له تهواوی دورگهکه تهنیا دارێکی کۆکهناتیان بینیهوه که بهری گرتبێ. بهڵام ئهوه بهختێکی باش بوو. شیری کۆکهنات ههم بری خواردن و ههم بری خواردنهوه دهکهوت و ئهوانی له برسیایهتی و تینویهتی ڕزگار دهکرد. ئهمه سهرهڕای بوونی توودڕک که لهپاڵ کۆکهناتهکهدا یارمهتی دهریان بووه و بهشێک له پێداویستیهکانی دابین کردوون. بهو جۆره سێ ڕۆژی دیکهیان لهو دورگهیه به کۆکهنات و توودڕک بردهسهر.
باڵا وهک له گێڕانهوهکانیدا ئاماژهی پێدا، بیری لهوه کردبوهوه که دیسان بهمهله خۆیان بگهیننه دورگهیهکی دیکهو لهویشهوه بۆ یهکی دیکه تا سهرهنجام دهگهیشتنهوه دورگهی" بادوو" که ماڵی خۆیانی لێ بوو. باڵا به هۆی ئهوه که گهلێک جار بۆ ڕاوه ماسی بۆ ئهو ناوه هاتوهو پێیاندا تێپهڕیوه شارهزایی لهو شوێنانه ههبووه.
پاش سێ شهوو ڕۆژ مامی مناڵهکان که لهگهڵ چهند تیمی دیکهی بهدواگهڕاندا بهناو ئاوهکان و دهوری دورگهکاندا دهگهڕان، دهیان بینێ که لهو دورگهیه بهسهر بهردهکاندا ههڵدێنه خوار و به ههڵهداوان بانگی مامیان دهکهن و دهستی بۆ ڕادهوهشێنن. مامیان به بینینیان زۆر خۆشحاڵ دهبێ و لهسهرهتاوه پێی وایه ههموویان ڕزگار بوون و سڵامهتن. کاتێک به پهله خۆی گهیانده منداڵهکان و هێشتا ئهوانی دیکهی نهبینیبوو به سهر سوڕمانهوه پرسی کوا دایک و باوک و برا بچوکهکهتان.
ههر سێ مناڵهکان پێکهوه گوتیان: نازانیین!!
مناڵهکان ماندوو شهکهت و خهوزڕاوو سهرما لێدراو به خۆشحالیهکی تێکهڵ به دڵهڕاوکهو نیگهرانی سهبارهت باوک و دایک و برا بچوکهکهیان، پاش ئهوهی ڕزگاریان بوو لهگهڵ تیمی گهڕانهکهدا دهکهونه دوای پێوشوێنی ئهوانی دیکه. ڕوداوی نوقم بوونی بهلهمهکه حهوت ڕۆژی بهسهردا تێپهڕیوهو پاش گهڕانێکی زۆر دڵنیا دهبن که باوک و دایک و مناڵه سێ ساڵهکه نهماون و خنکاون. ئهمهش دهبێته هۆی پهژارهو ماتهمی ئهو سێ مناڵهو وهک تهمێک بهسهریان دهکشێ.
بهشێکی هۆکاری رزگار بوونی ئهو مناڵه چابوک و ئازایانه ههروهک لهسهرهتاوه ئاماژهم پێدا بۆ ئهوه دهگهڕێتهوه که ئهوان وهک نهریت ئهزموون و زانیاریهکانی خۆیان بۆ نهوهکانیان دهگوێزنهوه و ههر پاش ئهوهی مناڵهکانیان پێههڵدهگرن و دهتوانن بڕۆن فێری خۆڕاگریان دهکهن. ڕیچارد بۆوی یهکێک لهو مامۆستایانهیه له دورگهکه که وانهی خۆڕاگری و چۆنیهتی ڕووبهڕوو بوونهوه لهگهڵ مهترسی و شێوهی پهیدا کردنی بژیووی و خۆ پاراستن له دڕندهکان فێری منداڵان دهکات.
بهو شێوهیه ئهو سێ مناڵه دوای تێپهڕکردنی ئهو ههموو ئازارو دژوارییه گهڕانهوه بۆ دورگهکهی خۆیان که ماڵی خۆیانی لێبوو. ههروهک گوترا بهداخهوه باوکو دایک و برا سێساڵهکهیان لهدهستداو ئهمهش پهژارهیهکی قوڵی له ناو دڵی ئهو سێ مناڵه دا به جێهێشت. بهتایبهت باڵا که بهردهوام هزری لای باوک و دایک و براکهی بوو پێی لهسهر بهدواداگهڕانی زیاتر دادهگرت و نهیدهویست باوهڕ بکات که ئهوان نهماون و جارێکی دیکه ناتوانێ بیان بینێتهوه. ئێستا ئیتر دڵنیا بوهو بهتهواوی پهژاره دایگرتوه.
خهڵکی دورگهکه ههموویان پهرۆش و بهشداری پهژارهو ماتهمی ئهو سێ مناڵه بوون و باوهشی خۆشهویستیان بۆ کردنهوهو یهکهیهکهیان له ئامێزیان گرتن. ئهگهرچی پوورهکانیان بهرپرسایهتی چاوهدێری ئهو مناڵهڵانهیان خشتۆته ئهستۆی خۆیان بهڵام ئهوان واته خهڵکی دورگهکه بهڵێنی ئهوهیان پێدان که ههموویان وهکو باوک و دایکیان خۆشیان دهوێن و ناهێڵن جێیان بهتاڵ بێت. ئهمهش یهکێکی دیکه له نهریتهکانی ئهو دورگهیهیه. خهڵکی دورگهکه شانازی به ئازایهتی و لهخۆبووردوویی ئهو سێ مناڵهوه دهکهن و وهک چهلهنگ و قارمان لێیان دهڕوانن.
سهرچاوه: بهرنامهی 60خولهک(60minutes)ی کاناڵی نۆی ئوسترالیا.
تیبینی: دهقی ئهو سهرچاوهیه له لایهن سوهیلا ماجدیهوه بۆ ڕادیۆی کوردی باشوری ئوسترالیا کرابوه کوردی و بۆ ئهم نوسینه کهڵکی لێ وهرگیراوه.
0 Comments:
Post a Comment
Subscribe to Post Comments [Atom]
<< Home