كوردستان

kurdish weblog

My Photo
Name:
Location: Melbourne, VIC, Australia

Tuesday, November 30, 2004

ئه‌و ده‌نگانه‌ی ده‌بێ ببیسرێن!

ئه‌و ده‌نگانه‌ی ده‌بێ ببیسرێن!

"مه‌رجی هاوکاری له‌گه‌ڵ ڕێکخراوه سه‌رانسه‌ریه‌کانی ئێران" ناوی بابه‌تێکه‌ که‌ به‌قه‌ڵه‌می قادر ئه‌لیاسی نوسراوه‌ و له‌ سایتی حدکا – سوید بڵاوکراوه‌ته‌وه‌. جێگای سه‌رنجه‌ که‌ نوسینی ئه‌م بابه‌ته‌ له‌ کاتێکی وه‌ک ئه‌مڕۆدا که‌ حزبی دیموکرات که‌وتۆته‌ به‌ر ڕه‌خنه‌ سه‌باره‌ت به‌ دروست کردنی هاوپه‌یمانی له‌گه‌ڵ پان ئێرانیسته‌کاندا و بڵاوکردنه‌وه‌ی له‌ سایتی کومیته‌ی سویدی ئه‌م حزبه‌ جێی گرنگی پێدانه‌، به‌تایبه‌ت به‌ له‌به‌رچاوگرتنی ئه‌وه‌ی که‌ تا ئێستا هیچ کام له‌و‌ دوو به‌یاننامه‌ که‌ ژماره‌ی یه‌ک و دویان لێناون له‌م سایته‌دا بڵاونه‌بوونه‌وه‌‌و لێنکیشیان بۆ نه‌کردوون. ئه‌مه‌ ئاماژه‌ی ئه‌وه‌یه‌ که‌‌ ئه‌ندامان و تێکۆشه‌رانی ئه‌و حزبه‌ ئه‌و هاوپه‌یمانیه‌تیه‌یان پێ قووت ناچێ و له‌گه‌ڵیدا نین. گه‌ر سه‌ردانی سایتی ناوبراو بکه‌یت ده‌بینی که‌ جگه‌ له‌و دوو به‌یاننامه‌یه‌ گشت چته‌کانی دیکه‌ له‌وێدا هه‌ن بۆ وێنه‌ نامه‌ی پیروزبایی و سه‌رۆخۆشی به‌ڕێز هیجری سکرتێری حدکا بۆ بووش و ڕێکخراوی ڕزگاری فه‌له‌ستین.
ئه‌م بابه‌ی ئه‌لیاسیش، به‌بێ ئه‌وه‌ی ناوی به‌یاننامه‌ هاوبه‌شه‌که‌ی حزبی دیموکڕات و پان ئێرانیسته‌کانی تیا هاتبێ، باسی مه‌رج و چۆنیه‌تی په‌یوه‌ندی و هاوپه‌یمانی هێزو ڕێکخراوه‌ سیاسیه‌کانی نه‌ته‌وه‌کانی ئێران و له‌ ناویشیاندا حزبی دیموکرات کراوه‌. هه‌رچه‌ند ئه‌و مه‌رج و پڕنسیپانه‌ پێشتر باسیان لێوه‌کراوه‌ و گه‌لێک جار وه‌بیر سه‌رکردایه‌تی حزبه‌ کوردیه‌کان هێنراونته‌وه‌ و شتێکی نوێ نین، به‌ڵام بۆ ئه‌مڕۆ نوسین و ده‌یان جار وه‌بیر هێنانه‌وه‌ی ئه‌و پڕنسیپ و مه‌رجانه‌ گرنگی تایبه‌تیان هه‌یه‌. به‌ڕێز ئه‌لیاسی به‌ باشی مه‌رجه‌کانی ده‌ست نیشانکردوه‌.
پێویسته‌ بگوترێ پاش دوهه‌مین به‌یاننامه‌ تا نوکه‌ به‌یاننامه‌ی دیکه‌ ده‌‌رنه‌چووه‌ و حزبی ناوبراویش هیچ وڵامێکی به‌ ڕه‌خنه‌و گازه‌نده‌کان نه‌داوه‌ته‌وه‌. ڕه‌نگه‌ هه‌ر ئه‌و بێ وڵامیه‌ی ڕێبه‌رایه‌تی ئه‌و حزبه بو بێته‌ هۆی ئه‌وه‌ که‌ گه‌لێک له‌ ئه‌ندامانی یان لایه‌نگران و .... ی ئه‌و حزبه‌ به‌ تایبه‌ت له‌ سایتی دێمانه‌و له‌ بن بابه‌ته‌که‌ی قاسم ڕیانی توڕه‌یی خۆیان نه‌شارنه‌وه‌ و ڕه‌خنه‌و هه‌ڵوێسته‌کان که‌ له‌دژی ئه‌و به‌یاننامه‌یه‌ نوسراون و گیراون به‌ کاری کۆماری ئیسلامی!! بقه‌بڵێنن و ته‌نانه‌ت له‌ دژی یه‌کدیش بنوسن و به‌کرده‌وه‌ به‌ خه‌ڵکانی ده‌ره‌وه‌‌ی حزب بێژن دو باڵی و سێ باڵی له‌ ناو حزبدا له‌ په‌ره‌سه‌ندن دایه!‌.
ڕێبه‌رایه‌تی حزبی دیـموکڕات به‌ بێدنگی له‌ به‌رامبه‌ر ئه‌و شه‌پۆله‌ بێزاری و ڕخنانه‌ که‌ له‌سه‌ر هاوپه‌یمانی له‌ گه‌ڵ پان ئێرانیسته‌کان له‌ حزبی ناوبراو ده‌گیرێ ده‌یه‌وێ چی بڵێ و تاکه‌ی هه‌روا به‌کڕێ ده‌مێنێته‌وه‌؟!تاکه‌ی ئه‌و ده‌نگانه‌ نابیستێ؟!

Friday, November 26, 2004

حزبی دیموکرات تا ئێستا بێ وڵامه‌!

حزبی دیموکرات تا ئێستا بێ وڵامه!
به‌رده‌وام نوێ کراوه‌ته‌وه‌

هاوپه‌یمانیه‌تیه‌که‌ی حزبی دیموکرات و پان ئێرانیسته‌کان هه‌ردێت و هه‌ڵوێسته‌ی له‌سه‌ر ده‌کرێ و پرسیارو ڕه‌خنه‌و بێزاری ڕوه‌و حزبی دیموکڕات ده‌کاته‌وه‌. له‌و نێوه‌دا ڕوناکبیران و نوسه‌ران به‌ نوسینی وتار له‌ سایت و بلاگه‌ کوردیه‌کاندا ڕه‌خنه‌و بێزاری و چاوه‌ڕوانیان له‌ حزبی دیموکرات ده‌ربڕیوه‌. له‌م نێوه‌دا حزب و ڕێکخراوه‌ سیاسیه‌کانی کوردستانیش تێبینیان ده‌ربڕیوه‌و هه‌ڵوێسته‌یان له‌سه‌ر ئه‌م به‌یاننامه‌یه‌ی دیموکرات و پان ئێرانیسته‌کان کردوه‌.
ئه‌مانه‌ی خواره‌وه‌ ژماره‌یه‌ک له‌ وانن:

کوردستان سایت: دژبه‌ری سیاسیی به‌ پێی پره‌نسیپ، هاوپه‌یمان به‌ پێی به‌یاننامه‌ی هاوبه‌ش- حزبی دیموکراتی کوردستانی ئێران و حزبی پان ئێرانیست.... نوسینی: ح ئه‌یوبزاده‌
دێمانه‌: حیزبی دێموكراتی كوردستانی ئێران خه‌ڵاتی "نه‌ته‌وه‌یی و جه‌ماوه‌ریی" به‌ حیزبی پانئێرانیست ده‌به‌خشێ... نوسینی: قاسم ڕیانی
کوردستان نێت: به‌شی یه‌که‌م و به‌شی دووهه‌م له‌ هه‌ڵوێستی یه‌کیه‌تی شوڕشگێڕانی کوردستان سه‌باره‌ت به‌ به‌یاننامه‌ی هاوبه‌شی حزبی دیموکراتی کوردستانی ئێران و حزبی پان ئێرانیست... ی.ش.ک
نه‌که‌رۆز وێبلاگ: حدکا ڕوونکردنه‌وه‌یه‌ک قه‌رزاری خه‌ڵکیه‌ ... فاروق مێعمارزاده‌
وێبلاگی په‌یڤ: ناوی گه‌وره و شاری وێران ... په‌یڤ
کوردستان: نه‌خۆشی ئێرانچیه‌تی به‌ربینگی حزبی دیموکراتی به‌ر نه‌داوه‌.... خالید عه‌زیزی
کوردستان پۆست: دیموکرات ڕێگا بۆ په‌ڕاوێز کردنی کورد له‌ داهاتی ئێران خۆش ده‌کات... پۆڵا سه‌عید
هه‌ڵوێست: ره‌خنه‌ له‌کام کرده‌وه‌ی حیزبی دیموکرات ؟ و هه‌روه‌ها هاوکاری له‌گه‌ڵ کێ و بۆچی؟ ... خه‌لیل خه‌زه‌ڵی
قه‌ره‌نی قادری: پان‌ئێرانیسته‌كان، حیزبی دیموكراتی كوردستانی ئێران و به‌رژه‌وه‌ندی هاووڵاتیانی كوردستان (به‌شی 1)
هه‌ڵوێستی کۆمه‌‌ڵه‌ له‌ سایتی کوردستان نێت: به‌یاننامه‌ی حزبی دیموکرات و پان ئێرانیسته‌کان بۆ چی هه‌ڵه‌یه‌؟ ڕه‌خنه‌و تێبینی‌یه‌کانی کۆمه‌ڵه‌ له‌سه‌ر ئه‌و به‌یاننامه‌یه‌.
- راگه‌یاندنی کۆمیته‌ی هه‌واهه‌نگی پلاتفۆرمی نه‌ته‌وه‌یی سه‌باره‌تبه‌ به‌یاننامه‌ی هاوبه‌شی حیزبی دێموکراتی کوردستان و پان ئیرانیسته‌کان
ڕه‌حیم ڕه‌شیدی: حیزبی دێموكڕات له رێبازی نه‌ته‌وه‌یی خۆی لا نادات! ـ ولامێك بۆ ئه‌وانه‌ی تیر به تاریكی‌یه‌وه ده‌نێن ـ (ئه‌م نوسینه‌ وه‌ڵامی ڕه‌خنه‌ گرانی حزبی دیموکراته‌ و سه‌ره‌تا له‌ سایتی دێمانه‌ وه‌شێندرابوو به‌ڵام پاش ئه‌وه‌ی که‌ نوسه‌ری بابه‌ته‌که‌ بۆ کوردستانی نارد ویستم سههردێڕه‌که‌ی به‌ دێمانه‌وه‌ گرێ بده‌م، به‌ڵام که‌ چووم بۆ دێمانه‌ بابه‌ته‌که‌ی لێنه‌مابوو..!!دواتر له‌ بروسکه‌ داندرابوو، ئه‌زیش به‌وێمه‌وه‌ گرێدا-تێبینی کوردستان)

سه‌رنج ڕاکێشه‌ که‌ تا ئێستا حزبی دیموکرات بێده‌نگه‌ و ڕوون نیه‌ تاکه‌ی ئه‌م حزبه‌ هه‌روا به‌ کڕی چاوه‌ڕوانان له‌ چاوه‌ڕوانیدا ڕاده‌گرێ. گه‌لۆ تۆ بڵێ حزبی دیموکرات ئه‌م هاوپه‌یمانیه‌تیه‌ هه‌روه‌ک هه‌ندێک له‌ کۆمێنت نوسه‌کانی ئه‌م حزبه‌ ده‌ری ده‌بڕن به‌ سه‌رکه‌وتن بۆ حزبی دیموکرات و نیشانه‌ی گه‌وره‌یی و دووربینی ڕێبه‌رایه‌تی ئه‌م حزبه‌ی لێک نه‌ده‌نه‌وه!‌.
هه‌ڵوێست گرتن له‌ دژی ئه‌و هاوپه‌یمانه‌تیه‌ نابه‌جێ و ناپیرۆزه‌، ئه‌رکی هه‌موو دلسۆزانی بزاڤی نه‌ته‌وه‌یی‌یه له رۆژهه‌ڵاتی کوردستان به ئه‌ندامانی حزبیشه‌وه. ئه‌ویش له پێناوی وه‌خۆ هێنانه‌وه‌ی ڕێبه‌رایه‌تی بڕیارده‌ری ئه‌م حزبه.
ده‌بێ ئه‌وانه‌ی واژۆی ئه‌و بیاننامه‌یان لێداوه بزانن که به‌م کاره‌یان هێڵی سوری به‌رژه‌وه‌ندیی نه‌ته‌وه‌ییان به‌زاندوه‌و ده‌بێ بگه‌ڕێنه‌وه‌ ئه‌م دیو هێڵه‌که.
.....................................................................................................................................
وه‌رگێڕان و په‌یڤێک!
ئه‌وڕۆ که‌ هه‌روا ده‌گه‌ڕام که‌ بزانم له‌ کوێ هه‌ڵوێستی نوێ هه‌یه‌، وه‌ک ڕۆژانی ڕابردوو سه‌ردانی گزنگیشم کرد. بابه‌تی دوهه‌می ئه‌مڕۆی گزنگ وه‌رگێڕدراوی وتوێژه‌که‌ی عێفه‌ت ماهباز له‌گه‌ڵ دوکتور ڕۆئیا تلوعی بوو. سه‌ره‌تا پێم وابوو هه‌ر هه‌مان وه‌رگێڕدراوه‌که‌ی منه‌ که‌ له‌ لێره‌ دا داندراوه‌و دواتریش خاتوو ڕۆئیا بۆ کوردستان نێت و چه‌ند شوێنێکی دیکه‌ی ناردبوو.
گه‌لێک جار هه‌ڵکه‌وتووه‌ که‌ بابه‌تی باش هه‌بووه‌ و ویستومه‌ وه‌ریگێڕمه‌وه‌ سه‌ر کوردی به‌ڵام وه‌ک ئه‌م جاره‌ و چه‌ند جاری دیکه‌ش دواتر یان هاوکات هه‌مان بابه‌ت له‌ لایه‌ن که‌سێکی دیکه‌وه‌ وه‌رگێڕدراوه‌. بۆ ئه‌مه‌یان هه‌ر له‌سه‌ره‌تاوه‌ ئه‌ز له‌م وێبلاگه‌ خوێنه‌رانم ئاگادار کردبوو که‌ من ئه‌و وتووێژه‌ ده‌که‌مه‌ کوردی و پاشان ڕۆژی 31ی ئۆکتۆبه‌ر لێره‌ داندرا‌و ڕۆژی دواتریش له‌ یه‌ک دوو سایتی دیکه‌ بڵاوکراوه‌ته‌وه‌. جا یان ده‌بێ هێژا س.چیڕه‌ ئه‌وه‌ی منی نه‌دیبێ و یان به‌دڵی نه‌بووه‌ و ویستویه‌تی به‌ بن زاراوه‌ی موکوریانی! وه‌ریگێڕێ و جارێکی دیکه‌ بڵاوی بکاته‌وه‌. به‌ لای منه‌وه‌ گرنگ ئه‌وه‌یه‌ خوێنه‌ری کورد ئه‌و په‌یڤ و نوسین و بابه‌تانه‌ بخوێنێته‌وه‌.
جارێکی دیکه‌ش وابزانم ساڵی 98 وتوێژێکی د. ئه‌میر حه‌سه‌نپوورم وه‌رگێڕا که‌ له‌ گۆڤاری هه‌واردا بڵاوی بکه‌مه‌وه‌ که‌ ئه‌و کات له‌ ئوسترالیا ده‌مان وه‌شاند!، که‌چی پێش ئه‌وه‌ی هه‌وار ده‌ربچێ گزنگ ده‌رچوو و له‌وێدا بڵاوکرابووه‌وه‌ و یه‌کێک له‌ نوسه‌رانی گزنگ وه‌ریگێڕابو.
هه‌ر لێره‌شدا له‌گه‌ڵ ماندوو نه‌بوونی له‌ کاک سولێمان چیره‌، به‌داخبوونی خۆم له‌ ماڵئاویی گزنگ ده‌رده‌بڕم. بێگومان گزنگ له‌و گۆڤاره‌ به‌ نێوه‌ڕۆکانه‌ بوو که‌ له‌ تاراوگه‌ ده‌رده‌چوو و جێگا و شوێنی له‌ نامه‌خانه‌ی کوردیدا به‌ دیاری ده‌مێنێته‌وه‌. ناوی گزنگ و کاک سولێمان لێکگرێدراون و به‌رده‌وامی گزنگ تا ئه‌مساڵ به‌رهه‌می ماندوو بوون و شه‌ونخونی فره‌ی ئه‌و به‌ڕێزه‌ بوه‌..
کاک سوڵێمان نوکه‌، ماڵپه‌ڕێکی خنجیلانه‌ی هه‌ر به‌ناوی گزنگ هه‌یه‌و پڕیه‌تی له‌ بابه‌تی وه‌رگێران و ڕه‌خنه‌و هه‌واڵ... . ئاواتی سه‌رکه‌وتنی بۆ ده‌خوازم.

Thursday, November 25, 2004

ژنان له‌ گه‌مارۆی توند و تیژیدا

ژنان له‌ گه‌مارۆی توند و تیژیدا
نووسین و ئاماده‌ كردنی: دوكتۆر روئیا تلووعی

میَژووی مرۆڤـ پرِه‌ له‌ ‌توندوتیژی و شه‌رِ و ئاژاوه‌ نانه‌وه‌. میَژوویه‌كی پیاوسالارانه‌ كه‌ بناغه‌كانی توندوتیژیش هه‌ر له‌و بۆته‌ پیاو سالارانه‌ دایه‌. توندوتیژی دژ به‌ ‌ژنانیش به‌ دریَژایی میَژوو به‌رده‌وام بووه‌ و دیارده‌یه‌كی جیهانیه‌ و تایبه‌ت به‌ یه‌ك جوگرافیا و كۆمه‌ڵگاش نیه‌. ره‌نگه‌ چۆنییه‌تی توندوتیژی به‌ هۆی تایبه‌تـمه‌ندیگه‌لی رامیاری و كۆمه‌ڵایه‌تی و كولتووری هه‌ر كۆمه‌ڵگایه‌ك چه‌شنه‌ جیاوازیگه‌لیَكی پیَكه‌وه‌ ببیَ، به‌ڵام دیارده‌ی توندوتیژی دژ به‌ ژنان له‌ گشت چیـن و ره‌گه‌ز و نه‌ته‌وه‌ و ته‌مه‌ن و ئاییـن و سیسته‌می ئابووری و ئایدیولۆژییه‌كدا بینراوه‌. له‌ سیسته‌می پیاوسالاریدا ژن وه‌ك شه‌مه‌ك سه‌یر ده‌كریَ و مڵكی پیاوانه‌ و به‌م هۆیه‌ پیاو خۆی خاوه‌ن ده‌سه‌ڵات به‌سه‌ر ژندا ده‌زانیَ و مافـی توندوتیژی دژ به‌ ژن بۆ خۆی داده‌نیَت. روانگه‌ی ده‌سه‌ڵات و چۆنییه‌تی به‌كار هیَنانی هیَز و قودره‌ت له‌ لایه‌ن ده‌سه‌ڵاته‌وه‌، كاریگه‌ریَتی راسته‌وخۆی هه‌یه‌ له‌ چۆنییه‌تی روانگه‌ی كۆمه‌ڵ سه‌باره‌ت به‌ ژن. له‌ سیسته‌می پیاوسالارانه‌دا پیاوان وه‌ك خاوه‌نی هیَز و توانای فیزیكی زۆرتر و گروپیَكی كۆمه‌ڵایه‌تی خاوه‌ن ده‌سه‌ڵات و ژنانیش وه‌ك جنسی دووه‌م و ژیَرده‌سه‌ڵاتی پیاوان سه‌یر ده‌كریَن. له‌ سیسته‌مه‌ كۆمه‌ڵایه‌تیه‌كانی جیهاندا ده‌سه‌ڵات و قودره‌ت و سه‌رده‌ستی و به‌رپرسایه‌تی به‌ ره‌وایی و دادپه‌روه‌ری له‌ نیَوان ژن و پیاودا دابه‌ش نه‌كراون. تویَژینه‌وه‌كان ئه‌و راستیه‌ ده‌رده‌خات كه‌ توندوتیژی پیاوان دژ به‌ ژنان هه‌وڵیَكه‌ بۆ كونتـرۆڵ كردن و به‌كارهیَنان و نیشان دانی هیَز و توانا له‌ لایه‌ن پیاوانه‌وه‌، هه‌رچه‌ند كه‌ سیسته‌مه‌ كۆمه‌ڵایه‌تیه‌ پیاوسالاره‌كانی جیهان تیَده‌كۆشن توندوتیژی دژ به‌ ژنان به‌ بیانووی خۆشه‌ویستی و عه‌شقی زۆری ژن له‌ لایه‌ن پیاوه‌وه‌ و پیَویستی پیاو به‌‌ خۆنواندن له‌ باری توانا و هیَز و بارودۆخی فیزیكی و هۆرمۆنه‌ جنسییه‌كانی پیاو وه‌ك شتیَكی سروشتی نیشان بده‌ن. خانـم دوكتۆر «شه‌هلا ئیعزازی» كۆمه‌ڵنانس له‌ تاریفی توندوتیژیدا ده‌ڵیَ: ناوه‌رۆكی توندوتیژی نابه‌رابه‌ری هیَز و قودره‌ته‌، كه‌واته‌ كاتیَك تاك خاوه‌ن هیَزه‌ و له‌و هیَزه‌ بۆ ناچار كردنی ئه‌ویدی بۆ هه‌ڵسوكه‌وت كردن له‌ سه‌ر مه‌یل و ره‌زای خۆی به‌ بیَ مه‌یل و ره‌زای ئه‌وی‌تر كه‌ڵك وه‌رده‌گریَ، توندوتیژی به‌دی دیَت. هه‌روه‌ها پیَی وایه‌ كه‌: كاتیَك بیـر و هزری كۆمه‌ڵگا له‌ سه‌ر نابه‌رابه‌ری سروشتی نیَوان ژن و پیاو داده‌مه‌زریَ و نابه‌رابه‌ریه‌كی سروشتی له‌ دابه‌شكردنی كاردا به‌دی دیَت و كیَشه‌ی جنسی ساز ده‌بیَ. ئه‌و سفه‌تانه‌ی هی پیاوه‌ پۆزه‌تیڤ و سفه‌ته‌كانی ژن نیگه‌تیڤ سه‌یر ده‌كریَ‌. ئه‌و پیاوانه‌ی كه‌ خاوه‌ن ده‌سه‌ڵاتن په‌ره‌ ده‌ده‌ن به‌ ئایدۆلۆجیای شیاوی پیَگه‌ی خۆیان كه‌ له‌سه‌ر بنه‌مای هه‌ڵاوردن جنسییه‌ و ژن و پیاویشی پیَ قانیع و ره‌زامه‌ند ده‌كه‌ن. به‌ هه‌ر حاڵ توندوتیژی دژ به‌ ژنان دیارده‌یه‌كی ناحه‌زه‌ كه‌ ته‌نیا به‌ شیَوه‌ی لیَدان و ئازاری فیزیكی نیه‌، به‌ڵكو به‌ شیَوه‌ی هه‌رِه‌شه‌ و جنیَو و سووكایه‌تی و سه‌ركوت و هه‌ڵاوردن و ئازاری جنسیش ده‌بیندریَ. به‌ پیَی برِیارنامه‌ی 104/8ی UN توندوتیژی دژ به‌‌ ژنان بریتیه‌ له‌ هه‌ر چه‌شنه‌ كرده‌وه‌یه‌كی توندوتیژ له‌سه‌ر بنه‌مای جیاوازی توخم كه‌ بیَته‌ هۆكاری ره‌نج و ئازاری جه‌سته‌یی، جنسی یا ده‌روونی ژن یا هه‌رِه‌شه‌ به‌و ئازارانه‌ یا بیَبه‌شكردن له‌ ئازادی چ له‌ ژیانی تایبه‌ت بیَ یا له‌ به‌ر چاوی خه‌ڵكی تردا بیَت. (دوكتۆر راشیَل جیوكیش 1999)زۆر جیَگای داخه‌ كه‌ به‌شیَكی گه‌وره‌ی توندوتیژییه‌كان له‌‌ لایه‌ن خودی ژنانه‌وه‌ به‌ شتیَكی ره‌وا ده‌زاندریَ و ده‌شاردریَته‌وه‌. به‌رِه‌وا زانینی توندوتیژی وای كردووه‌ كه‌ كاتیَك ژنیَك توندوتیژی له‌گه‌ڵ ده‌كریَ، خه‌ڵك له‌ ‌جیاتی پشتیوانی له‌و ژنه‌، وه‌ك گوناهباریَك سه‌یری ده‌كه‌ن و پیَیان وایه‌ ئه‌و ژنه‌ كاریَكی كردووه‌ كه‌ شیاوی ئه‌و توندوتیژیه‌ بووه‌. بۆ نـموونه‌ پیاویَك له‌ ئوتوبوسی ناو شاری تاراندا كه‌‌ پرِ بوو له‌ خه‌ڵك، خۆی له‌ ژنیَك نزیك كرده‌وه‌ و ده‌ستی بۆ برد و بیَ حورمه‌تی پیَ كرد. كاتیَك ژنه‌كه‌ هاواری كرد چه‌ند پیاوی تری ناو ئوتوبوسه‌كه‌ وتیان: خانـم خه‌تای تۆیه‌؛ تۆ خۆت جوان داپۆشه‌! نـموونه‌ی‌تریش: ژنیَك بوو له‌ سنه‌ كه‌‌ به‌‌ ده‌ست میَرده‌كه‌ی له‌ گه‌رماوی ماڵه‌كه‌یان نه‌وتی پیا كرا و سووتا؛ ده‌رودراوسیَ وه‌ك رووداویَكی ئاسایی بۆ یه‌كیان ده‌گیَرِاوه‌ و ژنه‌كه‌یان به‌‌ هۆی شه‌رِی بووك و خه‌سوو به‌ تاوانبار و شیاوی ئه‌و سووتانه‌ ده‌زانی! برِیَكیش ده‌یانوت داخۆ چی كردووه‌ كه‌ میَرده‌كه‌ی سووتاندویه‌تی! مه‌به‌ست له‌م دوو نـموونه‌ هیَنانه‌ به‌رچاوی هه‌ڵسوكه‌وتی ئاسایی خه‌ڵكه‌ له‌ به‌رامبه‌ر پرسی توندوتیژی دژ به‌ ژنان. كۆمه‌ڵگای ئیَمه‌ پرِه‌ له‌و خه‌ڵكه‌ ئاساییه‌ كه‌ وه‌ها بیـر ده‌كه‌نه‌وه‌ و روانگه‌یه‌كی لوجیَك و مه‌نتیقی زانستیان له‌‌ به‌رابه‌ر كیَشه‌كه‌دا نیه‌ و ئه‌مه‌ش خۆی ده‌توانیَ یه‌كیَك له‌‌ هۆكاره‌كانی په‌ره‌سه‌ندنی توندوتیژی بیَ. ئه‌م روانگه‌یه‌ واته‌ «ژن به‌‌ تاوانباری هه‌تاهه‌تایی ناسیـن» هیچ نیه‌ مه‌گه‌ر خه‌ڵاتی پیاوسالاری كه‌‌ بناغه‌ی له‌ ره‌وایه‌تی ئایینی و كولتووری كۆمه‌ڵگادا هه‌یه‌ و ده‌ستی پیاو بۆ هه‌موو جه‌نایه‌تیَك ئاواڵا ده‌كات. له‌ لایه‌كیشه‌وه‌ ژنان له‌ ناو سیسته‌می پیاوسالاری وا داهاتوون كه‌ بۆ راگرتنی ئابرِووی خۆیان و به‌ ‌هۆی نه‌بوونی سه‌ربه‌خۆیی ئابووری و بیَ‌په‌نایی و بیَ دایك بوونی منداڵه‌كانیان (به‌ تایبه‌ت له‌و كۆمه‌ڵگایانه‌ كه‌‌ به‌‌ پیَی یاسا منداڵ هی باوكه‌ و هه‌ر به‌ باوك ده‌دریَ) و هه‌روه‌ها به‌ هۆی بیَ‌په‌نایی خودی ئه‌و ژنانه‌ و به‌ره‌وا زانینی توندوتیژی له‌ ‌لایه‌ن كۆمه‌ڵگا و نه‌ریته‌كان و ته‌نانه‌ت ماڵه‌ باوك و كه‌س و كاری ژنه‌كه‌ش و هه‌روه‌ها ئازاری بیَوه‌ژنی هه‌ر چه‌شنه‌ توندوتیژیه‌ك كه‌ دژ به‌ وان بكریَ قه‌بووڵی ده‌كه‌ن و ده‌یشارنه‌وه‌. جاری واشه‌ ژنان زانیاریه‌كی دروستیان له‌سه‌ر چۆنییه‌تی توندوتیژی نیه‌ و ته‌نیا لیَدان به‌ ‌توندوتیژی ده‌زانن.جیَگای سه‌رنـجه‌ كه‌ هه‌ر چه‌نده‌ له‌م ساڵانه‌ی دواییدا پیَشكه‌وتن و زانست و ئاگایی له‌‌ ئاستی جیهانیدا زۆرتر بووه‌، به‌ڵام به‌‌ داخه‌وه‌ ئاستی توندوتیژی دژ به‌‌ ژنان هه‌ر نزم نه‌بۆته‌وه‌. جگه‌ له‌ لیَدان و توندوتیژی نیَو بنه‌ماڵه‌، توندوتیژی كۆمه‌ڵایه‌تی، ئایینی، سیاسی و كولتووری خۆی ده‌نویَنیَ.
1- توندوتیژی نیَو بنه‌ماڵه‌:ئاماره‌كانی سازمانی بیهداشتی جیهانی WHO له‌‌ ئاكامی لیَكۆڵینه‌وه‌یه‌ك كه‌ له‌ سه‌ر زۆربه‌ی كۆمه‌ڵگاكانی جیهانی بووه‌. ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌كات كه‌ 25-16%ی ژنانی جیهان به‌ ده‌ست هاوسه‌ره‌كه‌یانه‌وه‌ تووشی ئازاری جه‌سته‌یی بوون. نزمتـرین ریَژه‌ی ئه‌م ئامارانه‌ وڵاتگه‌لی پیَشكه‌وتوو و زیاترین ریَژه‌ی له‌ هیند و مالیزی و نیكاراگۆئا بووه‌. هه‌روه‌ها ساڵانه‌ 4 میلیون ژن له‌ لایه‌ن میَرده‌كانیانه‌وه‌ تووشی ئازاری جه‌سته‌یی ده‌بن و 28%ی پیاوانی جیهانیش له‌ ژنه‌كانی خۆیان ده‌ده‌ن و 17%ی ئه‌و ژنانه‌ تازه‌ شوویان كردووه‌ له‌ ‌لایه‌ن میَرده‌كانیانه‌وه‌ تووشی توندوتیژی ده‌بن. خانـمی «نه‌یه‌ری ته‌وه‌كولی» مامۆستای زانكۆ له‌ تاران ده‌ڵیَ: ئیَرانیش له‌و وڵاتانه‌یه‌ كه‌ زۆرترین ریَژه‌ی توندوتیژی دژ به‌ ژنانی تیَدایه‌. لیَكۆڵینه‌وه‌ی قه‌تڵه‌كان له‌ سیَ مانگه‌ی سه‌ره‌تای ساڵی 1383ی هه‌تاویدا نیشانی داوه‌ كه‌ 25-22%ی قه‌تڵه‌كان قه‌تڵی نیَو بنه‌ماڵه‌ بووه‌ هه‌روه‌ها 10%ی قه‌تڵه‌كانیش قه‌تڵی نامووسی و كوشتـن له‌ سه‌ر شه‌ره‌ف بووه‌ كه‌ واته‌ 35%ی قه‌تڵه‌كانی به‌هاری ئیمساڵ له‌ ئیَراندا ژن كوژی له‌ بنه‌ماڵه‌كاندا بووه‌! دوكتۆر «هادی موعته‌میَدی» (به‌رِیَوه‌به‌ری گشتی نوسینگه‌ی زه‌برتیَكه‌وتی كۆمه‌ڵایه‌تی) ده‌ڵیَ: له‌ ‌ساڵی 1382ی هه‌تاوی 8332 توندوتیژی دژ به‌ ژنان له‌‌ بنه‌ماڵه‌دا تۆمار كراوه‌ كه‌ 2300ی لیَدان بووه‌ 2000ی ئازاری ده‌روونی و 3000ی به‌ كه‌مته‌رخه‌می و 945یشی توندوتیژی جنسی بووه‌.له‌ نیَو بنه‌ماڵه‌كان به‌ ‌هۆی ئه‌وه‌ی هیَزی پیاو زۆرتره‌ له‌ ژن و له‌ لایه‌كیشه‌وه‌ یاساكانی كۆمه‌ڵگا نه‌ریتییه‌كان به‌ به‌رژه‌وه‌ندی پیاوانن و روانگه‌ی كۆمه‌ڵگاش زۆرتر دژ به‌ ژنه‌ و ریَگری له‌ پیاوی توندوتیژ ناكات، به‌ داخه‌وه‌ توندوتیژی دژ به‌ ژنان زۆر ده‌بیندریَ. ماڵه‌وه‌ له‌ باتی ئه‌وه‌ی ئه‌منتـرین شویَن بیَ بۆ ژن، نائه‌منتـرین جیَگایه‌ و زۆربه‌ی توندوتیژییه‌كان دژ به‌ ژنان له‌ نیَو ماڵدا ده‌كریَ. له‌ ‌لایه‌كه‌وه‌ بنه‌ماڵه‌ و هه‌ریَمی ناو ماڵ وه‌ك هه‌ریـمیَكی تایبه‌ت سه‌یر ده‌كریَ و ته‌نانه‌ت پۆلیسیش ئیجازه‌ به‌ خۆی نادات له‌ كیَشه‌یه‌كی بنه‌ماڵه‌ییدا خۆی تیَكه‌ڵ كات یان كاتیَك ژن لای پۆلیس سكاڵا ده‌كات، به‌ تایبه‌ت له‌‌ ئیَران پۆلیس زۆر سارد و سرِ له‌سه‌ر كیَشه‌كه‌ ده‌دویَ.به‌ هۆی ئه‌وه‌ی مرۆڤـ حه‌ز ده‌كات داخه‌كانی خۆی به‌ سه‌ر نزیكتـرین كه‌سی خۆیدا برِیَژیَ، پیاو كه‌ له‌‌ ده‌ره‌وه‌، له‌ كۆمه‌ڵگا و شویَنی كار و... هتد ئازار ده‌بینیَ، ئه‌و ئازاره‌ی خۆی به‌ شیَوه‌ی توندوتیژی به‌ سه‌ر ژنه‌كه‌یدا نیشان ده‌دات، به‌ تایبه‌ت ئه‌گه‌ر ئه‌و پیاوه‌ش له‌ بنه‌ماڵه‌یه‌كی توندوتیژدا په‌روه‌رده‌ بووبیَ و هه‌ر له‌ منداڵییه‌وه‌ فیَری توندوتیژی كرابیَ. له‌ هۆكاره‌كانی‌تری توندوتیژی پیاوان دژ به‌ ‌ژنان ده‌توانیَ ئیعتیاد و ئه‌لكهۆلیسم و حه‌سوودی و توورِه‌یی بآ. توورِه‌یی به‌رئه‌نـجامی شكانی غروور و هه‌ستی خۆ به‌ كه‌م بینیـن و ترس و نزم بوونی ئاستی باوه‌رِ به‌ خۆیه‌. مرۆڤی توورِه‌ كاتی تیَكشكانی غروری زوو هه‌ڵده‌چیَت؛ بۆوه‌ی توورِه‌یی به‌ نیشانه‌ی هیَز و قودره‌ت ده‌زانیَ. توورِه‌یی هه‌ر تایبه‌ت به‌ نه‌خویَنده‌واران و هه‌ژاران نیه‌ و له‌ خویَنده‌وارانیشدا زۆر ده‌بینریَ. 25%ی ئه‌و ژنانه‌ی لیَیان دراوه‌ میَرده‌كانیان خویَنده‌واری ئاكادمیكیان بووه‌. خانـم دوكتۆر ئیعزازی توندوتیژی ناو بنه‌ماڵه‌ به‌ 5 جۆر ده‌زانیَ: لیَدان، ئازاری ده‌روونی وه‌ك دڵپیسی و بوختان و هه‌ڵاواردن،‌ توندوتیژی ئابووری وه‌ك پاره‌نه‌دان به‌ ژن، توندوتیژی كۆمه‌ڵایه‌تی وه‌ك زیندانی كردن له‌ ماڵ و توندوتیژی جنسی. هه‌روه‌ها كه‌ له‌ سه‌ره‌تای ئه‌م به‌شه‌دا باس كرا توندوتیژی له‌ لایه‌ن هاوسه‌ر یا نزیكتـرین پیاو ته‌نیا تایبه‌ت به‌ ‌كۆمه‌ڵگا نه‌ریتییه‌كان نیه‌ و له‌ كۆمه‌ڵگا پیَشكه‌وتووه‌كانیشدا ده‌بیندریَ. «ئناسۆ رامۆنه‌» مامۆستای زانكۆ له‌‌ پاریس لیَكۆڵینه‌وه‌یه‌كی له‌م باره‌یه‌وه‌ له‌ ئه‌ورووپا هه‌یه‌. به‌ پیَی ئه‌و لیَكۆڵینه‌وه‌ 52-8% ژنانی وڵاتی پۆرتغال له‌‌ لایه‌ن هاوسه‌ر و دۆستانیانه‌وه‌ ئازار دراون. له‌‌ ئاڵمانیا و ئیسپانیا هه‌ر چوار رۆژ یه‌ك ژن، له‌ به‌ریتانیا هه‌ر سیَ رۆژ یه‌ك ژن و له‌ ‌فه‌رِه‌نسه‌ هه‌ر پیَنج رۆژ یه‌ك ژن ده‌كوژریَ. زۆربه‌ی ئه‌م قه‌تڵانه‌ش به‌ ده‌ست هاوسه‌ر یا دۆستی پیاوه‌وه‌ بووه‌. 30% به‌‌ چه‌كی گه‌رم و 30% به‌ ‌چه‌كی سارد و 20% به‌ خنكان و 10% به‌ ‌لیَدان ده‌مرن. «رامونه‌» ده‌ڵیَ: «توندوتیژی له‌‌ بنه‌ماڵه‌دا تایبه‌ت به‌ ‌بنه‌ماڵه‌ هه‌ژاره‌كان نیه‌ و هاوكات له‌گه‌ڵ زۆرتر بوونی سامانی بنه‌ماڵه‌، توندوتیژی دژ به‌‌ژنان زۆرتر بووه‌. له‌ هۆڵه‌ندا 50%ی ئه‌و پیاوانه‌ی توندوتیژییان له‌‌گه‌ڵ ژنه‌كه‌یان كردووه‌، خویَندنی ئاكادمیكیان بووه‌. خاڵیَك كه‌ له‌ لیَكۆڵینه‌وه‌ی «رامونه‌»دا جیَگای سه‌رنـجه‌ ئه‌وه‌یه‌ كه‌ له‌ وڵاتیَكی وه‌كو فینلاند كه‌ به‌ وڵاتی ژنان به‌ناوبانگه‌ توندوتیژی دژ به‌ ژنان هه‌ر به‌رده‌وامه‌ و له‌‌ نیَو یه‌ك میلیۆن ژنی فینلاندیدا 65/8 ژن له‌‌ ساڵدا له‌‌ نیَو بنه‌ماڵه‌ی خۆیاندا ده‌كوژریَن. له‌ نۆرویج ئه‌م ره‌قه‌مه‌ 58/6 و له‌ لۆكزامبورگ 65/5 و دانیمارك 42/5 و سوید 59/4یه‌. «رامونه‌» پیَی وایه‌ كه‌ ئه‌م توندتیژیانه‌ به‌ ‌هۆی نابه‌رابه‌ری ده‌سه‌ڵات و قودره‌ته‌ له‌‌ نیَوان ژنان و پیاواندا و هۆكاره‌كه‌شی سیسته‌می پیاوسالارییه‌ كه‌ ژیَرده‌سته‌ بوونی ژن و سه‌روه‌ری بیۆلوژیكی پیاو به‌‌ شیَوه‌یه‌كی سروشتی ده‌سه‌لـمیَنیَ. به‌ پیَی ئاماریَكی‌تر 25-16%ی ژنان تووشی توندوتیژی له‌ لایه‌ن پیاوانه‌وه‌ ده‌بن و 20%ی ژنان ده‌ست‌دریَژی‌ یان هه‌رِه‌شه‌ی ده‌ست‌دریَژییان لیَ ده‌كریَ.توندوتیژی دژ به‌ ‌ژنانی نیَو بنه‌ماڵه‌ له‌ كۆمه‌ڵگای كوردی به‌ شیَوه‌گه‌لی كوشتنی ژنان له‌سه‌ر شه‌ره‌ف، لیَدان و ئازاری فیزیكی و جه‌سته‌یی، توندوتیژی له‌گه‌ڵ كچان و ژنان له‌سه‌ر هاتوچۆ بۆ ده‌ری ماڵ، له‌‌ لایه‌ن باوك و برا و میَرده‌وه‌، جنیَو و شه‌رِ و سووكایه‌تی و هه‌ڵاواردن و ته‌بعیزی نیَوان كچ و كورِ و ئازاری ژنان تا ئه‌و راده‌ی كه‌ خۆیان بۆ رزگاری له‌و ژیانه‌ تاڵه‌یان ده‌سووتیَنن و... هتد، ده‌بیندریَ.شیَوه‌یه‌كی‌تر له‌ توندوتیژی له‌ ‌كۆمه‌ڵگای كوردستاندا به‌ تایبه‌ت له‌ شارۆچكه‌ و دیَهاته‌كان له‌ میَژه‌وه‌ هه‌ر به‌رده‌وامه‌ له‌ نیَو بنه‌ماڵه‌دا. به‌ هۆی ئه‌وه‌ی بنه‌ماڵه‌كان به‌ربڵاون، هیَشتا كه‌م نیـن ئه‌و بنه‌ماڵانه‌ی كه‌ بووك و خه‌سوو و دش پیَكه‌وه‌ یان له‌ پیَوه‌ندی نزیكدا ده‌ژین و هه‌روه‌ها به‌ ‌هۆی راهاتنی ژنان له‌‌ سیسته‌می پیاوسالارانه‌دا ده‌سه‌ڵاتی ژن و ریَزی ژن به‌ ‌بۆنه‌ی كورِه‌وه‌یه‌، دایكی كورِ، بووكه‌كه‌ی وه‌ك دوژمنی خۆی ده‌زانیَ كه‌‌ سه‌رنج و خۆشه‌ویستی كورِه‌كه‌ی به‌ره‌و خۆی راكیَشاوه‌ و چه‌شنه‌ رقه‌به‌رایه‌تیه‌ك له‌ نیَوان بووك و خه‌سوو به‌دی دیَت. زۆر جار له‌م رقه‌به‌رایه‌تیه‌دا دایكه‌كه‌ كاریگه‌ریَتی له‌سه‌ر هه‌ڵسووكه‌وتی كورِه‌كه‌ی ده‌بیَت و كورِه‌كه‌ ناچار به‌ توندتیژی دژ به‌ ‌بووكه‌كه‌ ده‌كات (توندوتیژی نارِاسته‌وخۆی ژن دژ به‌ ‌ژن شیَوه‌ی ورووژاندی پیاو) یان خۆی دژ به‌‌ بووكه‌كه‌ی توندوتیژی ده‌كات كه‌ زیاتر به‌ شیَوه‌ی شه‌رِ و جنیَو و سووكایه‌تی كردنه‌ (توندوتیژی راسته‌وخۆی ژن دژ به‌ ژن). نـموونه‌ی تازه‌ی ئه‌م توندوتیژییه‌ به‌شداری دش و خه‌سوو له‌ ئه‌شكه‌نـجه‌ی ژنیَكی گه‌نج له‌ شارۆچكه‌ی دیَگولان بوو. ئه‌م چه‌شنه‌ توندوتیژییه‌ش هه‌ر كاریگه‌ریَتی له‌ سیسته‌می پیاوسالاری وه‌رگرتووه‌.
2- توندوتیژی كۆمه‌ڵایه‌تی دژ به‌‌ ژنانتوندوتیژی دژ به‌ ‌ژنان وه‌ك قه‌یرانیَكی جیهانی سه‌رنـجی كۆمه‌ڵناسان، ده‌روونناسان و خه‌سارناسانی كۆمه‌ڵایه‌تی راكیَشاوه‌ و به‌ پیَی لیَكۆڵینه‌وه‌كان توندوتیژی یه‌كیَك له‌‌ گرنگتـرین هۆكاره‌كانی كیَشه‌ و گرفته‌ كۆمه‌ڵایه‌تیه‌كانه‌.جگه‌ له‌ بنه‌ماڵه‌، توندوتیژی دژ به‌ ژنان به‌‌ داخه‌وه‌ له‌ كۆمه‌ڵگاش به‌رده‌وامه‌ و به‌ شیَوه‌گه‌لی جیاواز خۆی ده‌نویَنیَ.- توندوتیژی دژ به‌ ژنان له‌‌ مافـی هه‌ڵبژاردنی ئیش و خویَندن و مافـی ته‌ڵاق و سه‌رپه‌رشتی و... هتد.- توندوتیژی دژ به‌ ژنان له‌ میدیاكاندا وه‌ك پرِۆگرامگه‌لی ورووژیَنه‌ری توندوتیژی دژ به‌ ژنان یا سه‌ركوت كردنی راسته‌وخۆ یا نارِاسته‌وخۆی كه‌سایه‌تی ژنان له‌ به‌رنامه‌كاندا و كه‌ڵك وه‌رگرتن له‌ جه‌سته‌ی ژنان به‌ تایبه‌ت بڵاوكردنه‌وه‌ی ویَنه‌ی قیَزه‌ون له‌‌ جه‌سته‌ی ژن له‌ ‌كاناڵه‌كانی ساته‌لایتدا یاخود داپۆشینیان به‌ چارشیَو و وه‌ك ئامراز به‌‌ كارهیَنانی ژن بۆ شانۆی چالاكی ژن له‌ به‌‌رامبه‌ر كامیَراكاندا. (له‌ ئیَران)- توندوتیژی دژ به‌ ژنان له‌‌ شویَنی كار یا خویَندنگه‌كان وه‌ك هه‌ڵاواردن دژ به‌ ‌ژنان له‌ پله‌ و پایه‌ و ئیش و كار یا ده‌سكه‌وتی نابه‌رابه‌ر له‌گه‌ڵ پیاو بۆ كاری یه‌كسان یا داخوازی جنسی له‌ ناو دایره‌ یا ده‌ره‌وه‌ له‌ له‌ ‌لایه‌ن به‌رپرسی پیاو.- توندوتیژی به‌ شیَوه‌ی سووك سه‌یری ژن كردن ئه‌گه‌ر تا درنگیَك ناچار بیَ له‌ ده‌ره‌وه‌ی ماڵ بیَت. ئه‌منیه‌ت و ریَزی ژن به‌ هۆی ئه‌وه‌ی له‌گه‌ڵ هاوسه‌ره‌كه‌ی بیَت یا ته‌نانه‌ت پیاویَكی له‌گه‌ڵ بیَت ئه‌گه‌رچی كورِیَكی 4-5 ساڵه‌ش بیَ.- مه‌ته‌ڵه‌ك وتن به‌‌ ژنان و ده‌ست بردن بۆ جه‌سته‌ی ژنان له‌‌ شه‌قامه‌كان و پیَشنیاری خراپ له‌ لایه‌ن شۆفیـری پیاو به‌ ‌ژنان. جاری وایه‌ دزین و ده‌ست‌دریَژی و كوشتنی ژنان. ئه‌م چه‌شنه‌ توندوتیژییه‌ ناشرینه‌ به‌ ‌داخه‌وه‌ له‌ ئیَران زۆر ده‌بیندریَ و به‌ ‌داخه‌وه‌ له‌ ‌شاره‌ كوردنشینه‌كان به‌ تایبه‌ت له‌ سنه‌ زۆره‌. به‌ ‌هۆی 25 ساڵ بیَ به‌شی و چاوبرسیه‌تی پیاوان چه‌شنه‌ تینوویه‌تییه‌كی جنسی له‌ پیاوانی ئیَرانیدا به‌دی هاتووه‌ كه‌ هیچ ژنیَك به‌ تایبه‌ت ژنانی به‌ ته‌مه‌نیش له‌ مه‌ترسی «مه‌ته‌ڵه‌ك» و پیَشنیاری ناشرین له‌ ‌لایه‌ن پیاوانه‌وه‌ به‌ تایبه‌ت پیاوانی گه‌نـجه‌وه‌ ئاسووده‌ نیـن! زۆرن پیاوانی گه‌نج كه‌ وه‌ك راوچی بۆ راوی ژن و كچ ده‌گه‌رِیَن و هه‌موو ژنیَكیش به‌ به‌دكاره‌ و سووك ده‌رِوانن. هه‌ر له‌م یه‌ك دوو ساڵه‌ی پیَشوودا بوو كه‌‌ ژن كوژی به‌‌ ده‌ست پیاویَك كه‌ ناوبانگی «شه‌مشه‌مه‌ كویَره‌ی شه‌و» (خفاش شب) و قاتڵیَك به‌ ناوی «سه‌عید حه‌نایی» كه‌ ژنانی خیابانی ده‌كوشت ببوو به‌ ‌پرسیَكی داخ.- توندوتیژی دژ به‌ ژنان له‌‌ یاساكاندا: له‌ ئیَران به‌ستیَنی یاساییش دژ به‌ ‌ژنانه‌ و به‌ هۆی یاساوه‌ پیاو مافـی سه‌رپه‌رشتی به‌ سه‌ر ژن و منداڵ هه‌یه‌ و مافـی پیاو به‌ پیَی شه‌رع و یاسا زۆر له‌ ‌مافـی ژن زیاتره‌. له‌‌ لایه‌كی‌تریشه‌وه‌ پیاو به‌ ‌هۆی «نه‌فه‌قه‌دان» به‌‌ ژن مافـی «ته‌مكینی» ژنی پیَده‌دریَ واته‌ ژن كه‌ ‌خه‌رجی له‌ ‌لایه‌ن پیاوه‌وه‌ ده‌دریَ و ده‌بیَ جه‌سته‌ی خۆی هه‌ر كات پیاوه‌كه‌ ویستی بـخاته‌ ئیختیاری ئه‌و. هه‌روه‌ها به‌ پیَی یاسا له‌‌ ئیَران ئیجازه‌ی كار و ئیجازه‌ی سه‌فه‌ر و ئیجازه‌ی خویَندنی ژن به‌ ‌پیاوه‌. یاسای پشتیوانی له‌ ‌ژنان له‌ كاتی توندوتیژی نیَو بنه‌ماڵه‌دا پته‌و نیه‌.- چه‌شنیَك توندوتیژی دژ به‌ ژنان له‌و كۆمه‌ڵگایانه‌ی كه‌ تووشی قه‌یران وه‌ك قه‌یرانی شه‌رِن، ده‌بیندریَ و ئه‌وه‌ش توندوتیژی جنسیه‌ له‌ سه‌ر ژن. بۆ نـموونه‌ له‌ كاتی شه‌رِی گشتگیـری دووه‌مدا ژاپۆنییه‌كان، 212 ژنی كۆریاییان له‌ ویَستگه‌ی حه‌سانه‌وه‌ی سه‌ربازه‌كان به‌‌دیل گرتبوو و ناچاریان ده‌كردن كه‌ رۆژانه‌ خزمه‌تی سیَكسی به‌ 50-45 سه‌رباز بده‌ن. له‌و ژنانه‌ 88یان مردن و 131 ژنی زیندوو تووشی هه‌موو جۆره‌ نه‌خۆشییه‌كی نه‌فسی و جه‌سته‌یی وه‌ك سوزاك و سفلیس بوون. له‌ شه‌رِی بۆسنی سه‌ربازه‌ سیـربه‌كان له‌ سه‌ر ره‌گه‌زی منداڵی ناو سكی دایكی دووگیان چه‌ڵه‌مه‌شكیَنه‌یان ده‌كرد و سكی ئه‌و ژنه‌ داماوانه‌یان به‌ ‌زیندوویی هه‌ڵده‌درِی. كچانی كوردی فرۆشراو به‌ میسر و كچانی ئه‌نفال به‌ڵگه‌ی‌تری ئه‌م چه‌شنه‌ توندوتیژیانه‌ن.- شیَوه‌گه‌لی‌تری توندوتیژی دژ به‌‌ ژنان له‌ كۆمه‌ڵگا هه‌یه‌ كه‌ به‌ شیَوه‌ی توندوتیژی فیزیكی نیه‌، به‌ڵام ئازاری رۆح و ده‌روونی ژن ده‌دات. خاتوو Berit، پسپۆرِی ده‌روونناسی كۆمه‌ڵایه‌تی له‌‌ نۆرویج لیَكۆڵینه‌وه‌یه‌كی بووه‌ له‌ سه‌ر چۆنییه‌تی هه‌ڵسووكه‌وتی پیاوان له‌ ‌به‌رابه‌ر ژناندا بۆ نواندنی ده‌سه‌ڵات و قودره‌تی خۆیان به‌سه‌ر ژناندا. خاتوو Berit ئه‌م هه‌ڵسووكه‌وتانه‌ ده‌كاته‌ 5 ده‌سته‌: 1- گاڵته‌كردن به‌‌ ژنان و به‌‌ كه‌م زانینیان. 2- شاردنه‌وه‌ی زانیاریه‌كان له‌ ژنان و وتوویَژی نهیَنی پیَكه‌وه‌. 3- تاوانباری ده‌كه‌ن دایكیَكی چاك نیه‌ و ئه‌گه‌ر چالاك نه‌بیَ تاوانباری ده‌كه‌ن هه‌ر دایكه‌ و هیچی‌تر ناكات. 4- به‌هیَز كردنی هه‌ستی گوناهبار بوون له‌‌ ژناندا وه‌ك ئه‌وه‌ی كه‌ كاتیَك بیَ حورمه‌تییه‌ك به‌ ژنیَك ده‌كریَ ئه‌وانی‌تر بۆ هۆكاری ئه‌و بیَ‌حورمه‌تیه‌ له‌‌ ژنه‌كه‌دا ده‌گه‌رِیَن. 5- خۆگیَل‌ كردنی پیاوان له‌ ‌ژنان و وانیشان دان كه‌ ژنان نابینن و ئاگاداریان نیـن وه‌ك ئه‌وه‌ی كه‌ له‌ كاتی قسه‌كردنی ژنیَك له‌ هۆڵیَكدا، پیاوان كورسیه‌كانیان ده‌گۆرِن یا خۆیان به‌ شتی‌تره‌وه‌ خه‌ریك ده‌كه‌ن یا خۆیان بیَ تاقه‌ت نیشان ده‌ده‌ن.جیَگای سه‌رنـجه‌ كه‌ كیَشه‌ی ژنانی وڵاتیَكی پیَشكه‌وتوو وه‌ك نۆرویج، هه‌مان كیَشه‌یه‌ كه‌ بۆ ژنانی وڵاتانی دواكه‌وتووش هه‌یه‌ و ئه‌مه‌ش ئاماژه‌ به‌‌ زاڵ‌ بوونی پیاوسالاری له‌ ‌گشت كولتوور و وڵاتیَكدا ده‌كات و ئه‌وه‌ ده‌سه‌لـمیَنیَ كه‌ پیاو له‌ ‌هه‌ر شویَنیَكی جیهان بیَت هه‌ر پیاوه‌ و حه‌ز ده‌كات به‌ سه‌ر ژندا زاڵ بیَت و ده‌سه‌ڵاتی خۆی بنویَنیَ. هه‌ر بۆیه‌ رادیكاڵ فمینیسته‌كان سوورن له‌ سه‌ر ئه‌وه‌ی كه‌ سه‌رچاوه‌ی كیَشه‌ی ژن‌ پیاوسالاریه‌ و تاكو پیاوسالاری به‌رده‌وام بیَت كیَشه‌كانی ژن له‌‌ هه‌ر سیسته‌میَكی حكوومه‌تی و كۆمه‌ڵایه‌تی بیَ چاره‌سه‌ر ناكریَ.
3- توندوتیژی ئایینی دژ به‌ ژنانله‌ ئایینیشدا توندوتیژی دژ به‌ ژنان هه‌یه‌ و ژن وه‌ك نیوه‌ی پیاو له‌‌ ماف و میـرات و خویَن و... سه‌یر ده‌كریَ. جگه‌ له‌وه‌ش ئاییـن له‌ برِیَك بابه‌تدا راده‌سپیَریَ له‌ ژن بدریَ و پیاوه‌كه‌ له‌گه‌ڵیدا نه‌خه‌ویَ و ئه‌مه‌ش وه‌ك به‌ڵگه‌یه‌ك له‌ لایه‌ن پیاوانه‌وه‌ به‌‌كار دیَت كه‌ لیَدان و توندوتیژی و كوشتـن له‌سه‌ر شه‌ره‌ف و فره‌ژنی و ئازاری رۆحی ژن به‌ شتیَكی ره‌وا بزانن...
4- توند و تیژی سیاسی دژ به‌ ژناندوور كردنه‌وه‌ی ژنان له‌ ناوه‌نده‌كانی سیاسه‌تی ره‌سـمی و ناوه‌ندی هیَز و قودره‌ت‌ و ده‌سه‌ڵاتی سیاسی شتیَكی به‌رده‌وام بووه‌ و فمیَنیسته‌كانیش دایم ده‌نگی نارِه‌زایی خۆیان له‌م باره‌وه‌ ده‌ربرِیوه‌. ژنان له‌ دیـموكراسیه‌ رۆژئاواییه‌كاندا ته‌نانه‌ت مافـی ده‌نگدانیشیان نه‌بوو و بۆ گه‌یشتـن به‌و مافه‌ خه‌باتیَكی زۆر و هه‌مه‌لایه‌نه‌یان كرد. ئیَستاش هه‌رچه‌ند ژنان مافـی ده‌نگدانیان له‌ زۆربه‌ی وڵاتانی جیهان هه‌یه‌، به‌ داخه‌وه‌ ریَژه‌ی ژن له‌ ناوه‌ندی ره‌سـمی ده‌سه‌ڵات و برِیارداندا زۆر نزمه‌. له‌ وڵاته‌ كۆمۆنیسته‌كانیشدا هه‌رچه‌ند باس له‌ ئازادی و رزگاری ژن زۆر كراوه‌، به‌ڵام ده‌رفه‌تی سیاسیه‌كان هه‌ر تایبه‌ت به‌ پیاوان بووه‌ و پله‌وپایه‌ی به‌رز زۆرتر شیاءی ئه‌وان بووه‌.له‌ ئیَران و ئه‌و وڵاتانه‌ی كه‌ ده‌سه‌ڵاتی ئایدۆلۆجیكیان هه‌یه‌، یاساكان ریَگری له‌ به‌شداری ژن له‌ پله‌و پایه‌ی به‌رزی سیاسی وه‌ك ریَبه‌رایه‌تی و سه‌رۆك كۆماری و به‌رپرسایه‌تی دادوه‌ری وڵات و ته‌نانه‌ت قازی و حاكمی ژن ده‌كات و جگه‌ له‌وه‌ش به‌ شیَوه‌ی نارِاسته‌وخۆ، هه‌ر چه‌ند كه‌ ریَگری یاسایی له‌ ژن له‌ هه‌ندیَك مه‌قامدا نه‌كرابیَ، به‌ڵام وه‌ك نه‌ریتیَكی باو، ریَگری له‌ ژنان ده‌كریَ وه‌ك سه‌رۆكایه‌تی په‌رله‌مان و... هتد.خاتوو «شه‌هلا ده‌باغی» له‌ وتاری خۆی به‌ ناوی «ده‌سه‌ڵات و جنس» ده‌ڵیَ: له‌ دارِشتن و دابه‌ش كردنی نه‌خش و ده‌سه‌ڵات، ژن جنسی دووه‌مه‌ و شویَنیَكی له‌ هیـره‌می ده‌سه‌ڵاتدا نیه‌ و ئه‌گه‌ریش هه‌یه‌ جیَگه‌ی له‌ خواره‌وه‌یه‌. ئه‌و ژنانه‌ی كه‌ خاوه‌نی ده‌سه‌ڵات به‌‌ تایبه‌ت ده‌سه‌ڵاتی سیاسیـن ده‌گمه‌نن و زۆر جار ده‌ستووری پیاوی سالاری به‌‌رِیَوه‌ ده‌به‌ن.»فمیَنیسته‌كان گه‌یشتوونه‌ ئه‌و قیناعه‌ته‌ی كه‌ بۆ ژنان ته‌نیا مافـی ده‌نگدان به‌س نیه‌ و ده‌بیَ بۆ به‌‌رِیَوه‌ بردنی ئه‌و ریَورِه‌وشتانه‌ی كه‌‌ بۆ چاكسازی بارودۆخی ژنان پیَویسته‌ ببنه‌ خاوه‌ن ده‌سه‌ڵاتی سیاسی و هه‌روه‌ها بتوانن سه‌ر به‌ ‌خۆییان بیَت له‌‌برِیارداندا و به‌ڵیَ‌ویَژی پیاوان نه‌بن.له‌ ئیَران ئه‌وه‌ی له‌م چه‌ند ساڵه‌دا به‌رچاوه‌ ئه‌وه‌یه‌ كه‌ كورد هه‌رچه‌ند باوه‌رِمه‌ند به‌ سیسته‌میش بیَت، ده‌سه‌ڵات و مه‌قامی باڵای سیاسی پیَ نادریَ. باڵاترین مه‌قامی سیاسی به‌ دوكتۆر ره‌مه‌زانزاده‌ دراوه‌ كه‌‌ ئه‌وه‌ش ویَژه‌ری لیَژنه‌ی ده‌وڵه‌ته‌ و خۆیشی له‌ كه‌مینه‌ی مه‌زهه‌بی (سوننی) نیه‌. هیچ ژنه‌ كوردیَك مه‌قامی سیاسی نیه‌. له‌ پاریَزگای كوردستانیش هیچ ژنی كوردی نویَنه‌ری په‌رله‌مانـمان نیه‌. لیَره‌دا پیَویسته‌ باسی ئه‌زموونیَكی تاڵ بكه‌م و ئه‌وه‌ش توندوتیژی پیاوانه‌ له‌سه‌ر ژنیَك كه‌ ده‌بیَته‌ كاندیدای نویَنه‌رایه‌تی په‌رله‌مان. جگه‌ له‌وه‌ی كه‌ خۆم به‌ ‌ده‌ست شۆرای نیگه‌هبان ره‌ت كرامه‌وه‌ و مافـی خۆپاڵاوتنم پیَ نه‌درا و ئه‌مه‌ش به‌ پیَشیَل كردنی مافـی مرۆڤایه‌تی ده‌زانـم پیَویسته‌ ئاماژه‌ به‌‌ توندوتیژی ئه‌و پیاوه‌ كاندیدایانه‌ بكه‌م كه‌ پیَیان وایه‌ له‌‌ كیَبه‌ركیَی هه‌ڵبژاردندا ده‌بیَ به‌ هه‌ر ریَگه‌ و ره‌شتیَك بیَ، ره‌قیب ده‌ركه‌ن. ئه‌م رقه‌به‌رایه‌تیه‌ كه‌ به‌ ژن ده‌گات زۆر توندوتیژتر ده‌بیَت و ئه‌وه‌ی تۆمه‌تی سیاسی و ئیخلاقیه‌ له‌ كاندیدای ژن ده‌ده‌ن و هیچ هه‌ریـمی حورمه‌تیَك ناهیَڵنه‌وه‌. ئه‌م ره‌وته‌ واده‌كات كه‌ به‌شداری ژنانی كوردی ئه‌م ناوچه‌ له‌م بواره‌دا زۆر كه‌م بیَت به‌ هۆی ئه‌وه‌ی تاقه‌تی راوه‌ستان له‌ به‌رامبه‌ر ئه‌و هه‌موو هرووژمه‌یان نیه‌. ژن تا نه‌بۆته‌ كاندیدای نویَنه‌رایه‌تی په‌رله‌مان ژیانیَكی بیَده‌نگی هه‌یه‌، به‌ڵام هه‌ر هاته‌ ئه‌و پانتایه‌‌ هه‌موو جۆره‌ تۆمه‌تیَكی لیَده‌درآ. ئه‌م ئه‌زموونه‌ تاڵه‌ له‌ هه‌موو ئه‌و ژنانه‌ی كه‌ ‌خۆیان بۆ نویَنه‌رایه‌تی په‌رله‌مان و شۆرای شار و... هتد پاڵاوتووه‌ بیندراوه‌ و دیارده‌یه‌كی پیاوسالارانه‌یه‌.
5- توندوتیژی یاسایی دژ به‌ ژنانیاسا له‌ چاك بوونی بارودۆخی ژناندا ده‌وریَكی هه‌ره‌ گرنگی هه‌یه‌ به‌و مه‌رجه‌ی ون نه‌بیَ له‌ لاپه‌رِه‌كاندا. به‌رِیَوه‌بردنی‌ یاساكان گرنگه‌ و به‌ستیَنی كولتووری كۆمه‌ڵگاش له‌م باره‌وه‌ ده‌وریَكی سه‌ره‌كی هه‌یه‌. ئه‌گه‌ر له‌ قانووندا یاسای ریَگری له‌ توندوتیژی دژ به‌ ژنان داندرابیَ و هه‌ر ژنیَك تووشی توندوتیژی ده‌بیَت بتوانیَ له‌‌ پشتیوانی یاسایی كه‌ڵك وه‌رگریَ، ئاستی توندوتیژی دژ به‌‌ ژنان كه‌متـر ده‌بیَته‌وه‌.به‌ داخه‌وه‌ له‌ ئیَران توندوتیژی یاسایی دژ به‌ ژنان زۆره‌. كۆنڤانسیونی لابردنی هه‌ڵاواردن دژ به‌ ژنان له‌ لایه‌ن شۆرای نیگه‌هبانه‌وه‌ ره‌ت كراوه‌ته‌وه‌ و یاسای پته‌وی پشتیوانی له‌ ژن له‌‌ به‌رامبه‌ر توندوتیژیدا كه‌مه‌ یا نیه‌. ژن به‌ پیَی یاسا به‌ بیَ ره‌زای میَردی خۆی ناتوانیَ سه‌فه‌ر بكات و پاسپۆرتی هه‌بیَ. پیاویَكی ئیَرانی ده‌توانیَ هه‌ر كاتیَك مه‌یل و ره‌زای له‌سه‌ر بیَ ژنی خۆی له‌ چوونه‌ ده‌ره‌وه‌ له‌ وڵات قه‌ده‌غه‌ بكات (مـمنوع‌الـخروج).هه‌روه‌ها كه‌ له‌مه‌و به‌ریش له‌‌به‌شی توندوتیژی سیاسی باس كرا ژنی ئیَرانی به‌ پیَی یاسا ناتوانیَ ببیَته‌ سه‌رۆك‌كۆمار و ریَبه‌ر و... هتد. ریَگری له‌ ژنان له‌ پله‌وپایه‌ی به‌رِیَوبه‌ریَتی تریشدا هه‌ر وه‌ك نه‌ریتیَك به‌رده‌وامه‌. له‌ یاسا سزاییه‌كاندا مافـی ژن و خویَنی ژن نیوه‌ی پیاوه‌، به‌ڵام سزادانی ژن هه‌ر وه‌ك پیاوه‌. ژن مافـی ته‌ڵاقی وه‌ك پیاو پیَ ‌نه‌دراوه‌ و مافـی سه‌رپه‌رشتی منداڵیش بۆ ماوه‌یه‌كی كه‌م (تا حه‌وت ساڵ) به‌ ژن ده‌دریَ. میـراتی ژن زۆر له‌ پیاو كه‌متـره‌ و شایه‌تی یه‌ك ژن قه‌بوول ناكریَ و... هتد.نـموونه‌یه‌كی سه‌یر له‌ ‌ئیَران ئه‌وه‌یه‌ ژنیَك دووگیان بیَت و جنسی منداڵی ناوسكی كورِ بیَت، دیه‌ی ئه‌و كورِه‌‌ كه‌ هیَشتا له‌ دایك نه‌بووه‌ دووبه‌رابه‌ری دایكه‌كه‌یه‌! ئه‌م بیَ‌ریَزییه‌ سه‌باره‌ت به‌ ژن له‌ یاسادا بیَگومان كاریگه‌ریَتی له‌سه‌ر بیَ‌ریَزی كردن و توندوتیژی دژ به‌‌ ژن له‌ كۆمه‌ڵگاشدا ده‌بیَت.
6- توندوتیژی فه‌رهه‌نگی دژ به‌ ژنانكاتیَك به‌ستیَنی فه‌رهه‌نگی كۆمه‌ڵگا وابیَ‌ كه‌ ژن وه‌ك زه‌عیفه‌ سه‌یر بكریَ و پیاو وه‌ك خاوه‌نی هیَز و قودره‌تی زۆرتر به‌ خاوه‌ن ده‌سه‌ڵات به‌سه‌‌ر ژندا بزاندریَ و ژن مڵكی پیاو بیَت، توندوتیژی دژ به‌ ژن‌ شتیَكی ره‌وایه‌.له‌ وه‌ها كولتووریَكیشدا ژن وا بار دیَت كه‌ توندوتیژی دژ به‌ خۆی به‌ چاره‌نووسیَكی سه‌پاو بزانیَ و له‌‌ لایه‌كیشه‌وه‌ خۆی و هاوجنسه‌كانی به‌‌ تاوانباری هه‌تا هه‌تایی بناسیَ. بۆ نـموونه‌ كاتیَك ژنیَكی‌تر پیَوه‌ندی له‌گه‌ڵ میَرده‌كه‌ی ئه‌م بگرآ ئه‌و ژنه‌ به‌ تاوانبار ده‌ناسآ و قه‌ت بیـر له‌وه‌ ناكاته‌وه‌ كه‌ میَرده‌كه‌ی خۆی كه‌ په‌یـمانی ژن و میَردایه‌تی له‌گه‌ڵ ئه‌مدا به‌ستووه‌ ئه‌ركی وه‌فاداری به‌و په‌یـمانه‌ی هه‌یه‌ و بۆ بیَوه‌فاییه‌كه‌ی تاوانبارتره‌. كاتیَك توندوتیژی له‌ كولتووری كۆمه‌ڵگایه‌كدا دزه‌ی كردبیَ له‌هه‌ر سیسته‌میَكی حكوومیدا بیَ، خۆی ده‌نویَنیَ؛ به‌ڵام سیسته‌م ده‌توانیَ له‌ ریَگری یا په‌ره‌پیَدان به‌و توندتیژییه‌ ده‌وری بیَت و یاساش لیَره‌دا ده‌وریَكی گرنگی هه‌یه‌.توندوتیژی كۆمه‌ڵی رووناكبیـران دژ به‌ ژنانیش ده‌كرآ له‌م به‌شه‌دا باس بكرآ. زۆربه‌ی پیاوانی رووناكبیـر، نووسه‌ر و... هتد، ژنی خۆیان چه‌وساندۆته‌وه‌ و سه‌ركه‌وتنی ئه‌وان له‌ بوارگه‌لی فه‌رهه‌نگیدا ئاویَته‌ی ته‌نیایی و خه‌مۆكی ژنه‌كانیان له‌ نیَو ماڵدا بووه‌ كه‌ به‌رده‌وام خه‌ریكی كابانی بوون. زۆر جار هه‌ڵسووكه‌وتی ئه‌م رووناكبیـرانه‌ له‌گه‌ڵ ژنه‌كانی خۆیان به‌ پیَچه‌وانه‌ی بیـروبرِوا و قسه‌كانیان بووه‌. برِواننه‌ سه‌ر ژیانی زۆربه‌ی رووناكبیـران؛ چه‌ن له‌ سه‌دیان ژنیَكی به‌ناوبانگیان له‌ دنیای رووناكبیـریدا بووه‌؟ چه‌نده‌ به‌ژنی خۆیان مه‌ودای چالاكییان داوه‌؟هه‌ر له‌م بزاڤی رووناكبیـری خۆمان له‌ كوردستاندا چه‌ند ژن و میَرد هاوكات ئیش ده‌كه‌ن؟ پیاوی وا هه‌یه‌ كه‌ قسه‌ ده‌كات پیَت وایه‌ گه‌وره‌ترین مامۆستای فمیَنیزمه‌، به‌ڵام له‌ ژنی خۆی ده‌دات و سه‌ركوتی ده‌كات و دڵپیسی لیَده‌كات. هه‌ڵسووكه‌وتی زۆربه‌ی پیاوانی رووناكبیـر له‌گه‌ڵ ژنانی رووناكبیـریش هه‌ڵسووكه‌وتی دوور له‌ راستیه‌. چالاكی و رووناكبیـری بۆ ژن باشه‌‌، به‌ڵام نه‌ ژنی خۆیان. ئه‌و ژنه‌ رووناكبیـرانه‌ش تا كاتیَك باشن كه‌ به‌‌ڵیَ ویَژی ئه‌مان بن و له‌ ژیَر چاودیَری ئه‌ماندا چالاك بن؛ وا نه‌بیَ خراپتـرین هرووژمیان سه‌رده‌كه‌ن و تۆمه‌تیان لیَ ده‌ده‌ن و بیَ‌ئابرِویان ده‌كه‌ن. توندوتیژی كۆمه‌ڵی رووناكبیـری ئیَره‌ دژ به‌ ‌ژنان هه‌میشه‌ به‌‌ شیوه‌ی زه‌خت و گوشاری ره‌وانییه‌.
7- توندوتیژی بنه‌ماییتوندوتیژی بنه‌مایی له‌ نیَو سیسته‌می كۆمه‌ڵایه‌تیدا و به‌ پیَچه‌وانه‌ی توندوتیژی تاك كه‌ له‌ودا هۆكاری توندوتیژیه‌كه‌ تاكیَكه‌، لیَره‌دا هۆكاری توندوتیژی نادیاره‌ و له‌ كاتی هه‌ڵسه‌نگاندندا، ئه‌م چه‌شنه‌ توندوتیژییه‌ وه‌ك توندوتیژی تاك ئاشكرا و روون نیه‌. به‌ هۆی دابه‌ش بوونی نابه‌رابه‌ری ده‌سه‌ڵات، كه‌ ده‌بیَته‌ هۆكاری نابه‌رابه‌ری له‌ ده‌رفه‌ته‌ كۆمه‌ڵایه‌تیه‌كاندا، توندوتیژی بنه‌مایی پیَك دیَت. خانـم دوكتۆر ئیعزازی ده‌ڵیَ: توندوتیژی بنه‌مایی شاردراوه‌ و نهیَنیه‌، به‌ڵام ده‌بیَته‌ هۆكاری پته‌وكردنی توندوتیژی تاك و بازنه‌ی توندوتیژی له‌ كۆمه‌ڵگادا وه‌ك شتیَكی سروشتی نیشان ده‌دات. خانـم «زۆهره‌ی ئه‌رزه‌نی» پاریَزه‌ره‌ (وه‌كیله‌) و ده‌ڵیَ: توندوتیژی بنه‌مایی یه‌كیَك له‌ كاریگه‌رترین ریَگه‌كانی ده‌سه‌ڵاته‌ بۆ رووبه‌رِوو بوونه‌وه‌ی كیَشه‌ كۆمه‌ڵایه‌تیه‌كان و كاریگه‌ریَتی راسته‌وخۆی هه‌یه‌ له‌ چۆنییه‌تی هه‌ڵسووكه‌وتی تاكه‌كاندا. نابیَ ته‌نیا توندوتیژی بنه‌مایی دژ به‌ ژنانـمان له‌ ‌به‌رچاو بیَت، به‌‌ڵكو ته‌واوی ئه‌و شتانه‌ی كه‌ هۆكاری توندوتیژی له‌ كۆمه‌ڵگادان وه‌ك له‌ سیَداره‌دران و لیَدانی قامچی له‌ به‌رچاوی خه‌ڵكدا، برِینی ده‌ست و پیَی تاكه‌كان و به‌ردباران كه‌ ده‌بنه‌ هۆی پته‌وكردنی توندوتیژی له‌‌ كۆمه‌ڵگادا، ده‌بیَ له‌ به‌رچاو بگرین.له‌ ئاكامدا ریَگای چاره‌سه‌ری توندوتیژی دژ به‌ ژنان ده‌توانیَ به‌م شیَوانه‌ بیَ:
1- پشتیوانی یاسایی خیَرای سیسته‌می دادپه‌روه‌ری و پۆلیس له‌ ژنان
2- سزادانی ئه‌و كه‌سانه‌ی توندوتیژی دژ به‌ ژنان ده‌كه‌ن
3- فیَركاری ژنان و پیاوان
4- سازكردنی ماڵ بۆ په‌نادان و داڵده‌دانی ژنانیَك كه‌‌ تووشی توندوتیژی بوون
5- چاكسازی یاساكان به‌ به‌رژه‌وه‌ندی ژنان
6- په‌روه‌رده‌كردنی راویَژكارانی بنه‌ماڵه
‌7- كار له‌سه‌ر كولتووری كۆمه‌ڵگا بۆ گۆرِینی روانگه‌ی كۆمه‌ڵایه‌تی8- راپۆرتی توندوتیژی دژ به‌ ژنان بۆوه‌ی پیاوان بزانن چاودیَریه‌ك له‌سه‌ریان هه‌یه‌
سه‌رچاوه‌: زانیاریه‌كانی ئه‌م وتاره‌ چ له‌ ئاماره‌كان و چ له‌ وته‌كانی مامۆستایانی زانكۆ و زانایانی ئه‌م بواره‌ له‌ سایته‌ ژنانه‌كانی ئینته‌رنیَتی وه‌ك تریبوونی فمیَنیستی ئیَران گیـراوه‌.

Wednesday, November 24, 2004

كوردی ده‌ره‌وه‌ و بێ به‌رپرسیاری

كوردی ده‌ره‌وه‌ و بێ به‌رپرسیاری
نوسینی: هیوا گوڵ محه‌ممه‌دی
رۆژانێك بو كه‌ به‌ په‌رۆشه‌وه‌ بوین له‌قوژبنێكی ئه‌م جیهانه‌ كه‌سێك ، دڵسوزێك ، ڕۆژنامه‌وان یان هه‌واڵ ده‌رێكی ته‌له‌فزیۆن و ڕادیۆی ناوی كورد به‌رێ و باسی نه‌ته‌وه‌كه‌مان به‌ گوێی گه‌لانی جیهان بگه‌یه‌نێ...من به‌ش به‌ حاڵی خۆم پێم وابو كه‌ كورد بێكه‌سه‌ و كه‌س نایه‌وێ ئاوڕمان لێ بداته‌وه‌ ، به‌ڵام سه‌ر ئه‌نجام په‌ڕه‌وازه‌ی هه‌نده‌ران بوم و له‌ ئه‌وروپا گیرسامه‌وه‌ ، هه‌ر بۆیه‌ ئێستا به‌ ته‌واوی تێ گه‌یشتوم دۆست و دڵسوز په‌یدا كردن كاری ده‌وێ و كوردیش بێكه‌س و خه‌مخوار نیه‌، به‌ڵآم به‌داخه‌وه‌ كورد بۆ خۆی له‌گه‌ڵ یه‌ك ته‌با نین تا بتوانین دۆسته‌كانمان كۆ كه‌ینه‌وه‌...من له‌ به‌ر ئه‌وه‌ی له‌ وه‌ڵاتی سوید ئه‌ژیم كه‌ یه‌كێك له‌ كۆمه‌ڵگا مه‌ده‌نی و دیموكراتیكه‌كانی جیهانه‌ ، زیاتر باس ئه‌كه‌م.ئه‌مڕۆ له‌م وه‌ڵاته‌دا زیاتر له‌ 30000هه‌زار كوردی هه‌ر چوار پارچه‌ی كوردستان ئه‌ژین و نیزیك به‌ 200كۆمه‌ڵه‌ی جیاوازیان هه‌یه‌ ، به‌ڵام بۆ وه‌بیر هێنانه‌وه‌ی ڕۆژی شه‌هید كردنی هه‌ڵه‌بجه‌ له‌ هیچ جێگایه‌كی ئه‌م وه‌ڵاته‌ دا 200كورد پێكه‌وه‌ كۆ نابنه‌وه‌ ئه‌وه‌ له‌ حاڵێك دا كه‌ هه‌مو ئه‌م كۆمه‌ڵه‌ كوردیانه‌ پاره‌ له‌ ده‌وڵه‌تی سوید وه‌ر ده‌گرن بۆ خزمه‌تی زمان و كولتور و پێشكه‌وتنی كورد و نێزیك كردنه‌وه‌ی كورده‌كان له‌ كۆمه‌ڵگای سویدی.به‌داخه‌وه‌ هه‌تا ئێستا ئێمه‌ی كورد نه‌مان توانیه‌وه‌ لۆبیه‌كی وا دروست بكه‌ین كه‌ كاتێك باسی كورد ده‌كری یان سیمینارێك له‌ سه‌ر كورد ده‌گیردرێ خه‌ڵكی بێگانه‌شی تێدا بێ ، ڕۆژ نیه‌ گوێمان له‌ به‌ڕێوه‌ بردنی كۆڕ و كۆبونه‌ویه‌ك له‌ سه‌ر كورد نه‌بێ به‌ڵام به‌داخه‌وه‌ هه‌مو قسه‌كه‌ر و گوێگره‌كان هه‌ر خۆمانین ، به‌شداربوه‌كانیش یان هه‌مو سه‌ر به‌ لایه‌نێكن یان هاتون كه‌ هێرش بكه‌نه‌ سه‌ر لایه‌نێكی دیكه‌ی كوردی.كوردی ده‌ره‌وه‌ی وه‌ڵات له‌وپه‌ڕی پاسیڤی دا خه‌ریكن هه‌م له‌ ئه‌وروپا لێك دا ده‌بڕدرێن و هه‌م له‌ كۆمه‌ڵكای كوردستانیش دور ئه‌كه‌ونه‌وه‌.به‌ پێی ده‌ستوری بنگه‌یی سوید هه‌مو كه‌سێ حه‌قی هه‌یه‌ كه‌ زمانی دایكی خۆی بخوێنێ و بۆ ئه‌م مه‌به‌سته‌ش بودجه‌یه‌كی تایبه‌تی دیاری كراوه‌ و ده‌وڵه‌ت مامۆستا و مه‌كته‌ب دابین ده‌كا ، كه‌چی زۆربه‌ی ئه‌وكه‌سانه‌ مامۆستایی زمانی كوردی ده‌كه‌ن نه‌ پسپۆڕی ئه‌و به‌شه‌ن و نه‌ به‌ باشی له‌ زمانه‌كه‌ شاره‌زان و منداڵی كورد وا لێ ده‌كه‌ن كه‌ حه‌زی له‌ خوێندی زمانی دایكی نه‌بێ.جێژنی نه‌ته‌وه‌یی نه‌ورۆز له‌ هه‌ر باژێڕێك دا زیاتر له‌ 100 كوردی لێ بێ ئه‌وا بێ ئه‌ملاو ئه‌ولا له‌ 3 لاوه‌ به‌ڕێوه‌ ده‌چێ.كوردی وا هه‌یه‌ ئه‌گه‌ر له‌ 10 جێگاش شه‌وئاهه‌نگ هه‌بێ به‌شداری هه‌موی ده‌بێ به‌ڵام بۆ بیرهێنانه‌وه‌ی له‌ سێداره‌دانی قازی محه‌مه‌د یان ئه‌نفالكراوه‌كان ده‌لێی له‌ سوید دا كورد ناژین....كۆمه‌ڵه‌ی كوردی به‌ ناوی كورد و كوردستان سه‌بت كراوه‌ و به‌ ناوی خزمه‌ت كردنی كورد پاره‌ وه‌ر ده‌گرێ كه‌چی له‌ واق دا بونی نیه‌ ، كۆمه‌ڵه‌ی وا هه‌یه‌ كه‌ ناوی خۆی ناوه‌ فیدراسیۆن و ساڵانه‌ به‌ سه‌دان هه‌زار كرۆنی سویدی وه‌رئه‌گرێ كه‌ گوایه‌ هه‌وڵی پێشخستنی كوردی سوید و تێكڵاو كردنیان له‌ ناو كۆمه‌ڵگای سویدی ئه‌دا ، كه‌چی سه‌رۆكی وایان هه‌یه‌ سه‌ره‌ڕای ئه‌وه‌ی زیاتر له‌ بیست ساڵه‌ لێره‌ ئه‌ژی هێشتا زمانی سویدی فیر نه‌بوه‌ و مته‌رجمی بۆ ئه‌گرن... كه‌سانێك هه‌ن به‌ ناوی كورد و كوردستانه‌وه‌ مانگانه‌ پاره‌ وه‌ر ئه‌گرن به‌ڵام ئه‌وه‌ی له‌ قازانجی كورد بێ نایكه‌ن و له‌ خزمه‌ت به‌رژه‌وه‌ندی حیزبێك دان و ته‌نیا كێشه‌ تایبه‌تیه‌كانی خۆیان له‌ به‌رچاو ئه‌گرن... به‌داخه‌وه‌ حیزبه‌ كوردیه‌كان لێره‌ش كورده‌كانیان وه‌ك ناوخۆی وه‌ڵات پارچه‌ پارچه‌ كردوه‌ و ئه‌گه‌ر كه‌سێك ئه‌ندام یان لایه‌نگریان نه‌بێ ئه‌وا هه‌رچه‌ند پسپۆڕیش بێ به‌ فلسێك نایكڕن.ڕۆشنبیر و مامۆستای زانكۆ و خاوه‌ن پیشه‌كانی دیكه‌شمان له‌م لێك دابڕانه‌ دا به‌دور نین و ئاوی دوانیان به‌ جۆگه‌یه‌ك دا ناچێ.ئه‌م هه‌مو كورده‌ی كه‌ ئه‌مڕۆ له‌ ئه‌وروپا و وه‌ڵاتانی دیكه‌ دا ئه‌ژین ئه‌گه‌ر هه‌ركامه‌ و له‌ هه‌فته‌یه‌ك دا ته‌نیا یه‌ك كات ژمێر كاتی خۆیان بو نه‌ته‌وه‌كه‌یان ته‌رخان بكردایه‌ ئه‌وا بێگومان هه‌م باشتر لێك نێزیك ئه‌بوینه‌وه‌ و هه‌م گه‌لانیتریش زۆرتر له‌ سه‌رمان ورد ده‌بونه‌وه‌ و دۆسته‌كانیشمان به‌ ئاسانی ده‌ر ده‌كه‌وتن.كوردی ده‌روه‌ی وه‌ڵات و ناوه‌وه‌ی وه‌ڵات ده‌بێ وه‌خۆ بێنه‌وه‌ و به‌ خۆ دا بچنه‌وه‌ و هه‌مو له‌ ده‌ور یه‌ك دروشم و داخواز و داواكاری كۆ بنه‌وه‌ وئه‌وه‌ش چاره‌سه‌ری كێشه‌ نه‌ته‌وایه‌تیه‌كانمان و كۆتای هاتن به‌ بێ مافی نه‌ته‌وه‌ی 40میلیۆنی كوردستانه‌.شه‌رمه‌ بۆ كوردێك كه‌ له‌ هه‌نده‌ران ئه‌م هه‌مو ئازادی و ئیمكاناته‌ی هه‌یه‌ نه‌ك هه‌ر هه‌وڵی نێزیك كردنه‌وه‌ی كورده‌كان لێك نادا به‌ ناوی خزمه‌ت كردن به‌ كورد پاره‌ی ئه‌م وه‌ڵاته‌ هه‌ڵ ئه‌لوشێ .كورد تا كه‌ی ده‌یه‌وێ بن ده‌ست بژی ، داخوا تامی چه‌وسانه‌وه‌ی نه‌ته‌وه‌ێی ده‌بێ چی بێ كه‌ وا پێوه‌ی ڕا هاتوین و بوه‌ته‌ ئه‌مری واقیع بۆمان.كورده‌كانی ئه‌روپا و وه‌ڵاتانی تری هه‌نده‌ران زۆر بێ به‌رپرسیارن و هیچ گوێ به‌ ئه‌و هه‌مو زوڵم و زۆره‌ی له‌ كوردستان هه‌یه‌ و ڕۆژانه‌ به‌ڕێوه‌ ده‌چێ ناده‌ن و بێ هه‌ڵوێستن .منداڵێكی چوارده‌ ساڵه‌ له‌ شاری سنه‌ به‌ تاوانی ڕۆژو خواردن له‌ لایه‌ن كاربه‌ده‌ستانی داگیركه‌ری كۆماری ئیسلامی ئێرانه‌وه‌ له‌ ژێر زه‌ربه‌ی شه‌لاق دا گیانی له‌ ده‌س دا به‌ڵام چوارده‌ كوردی ئه‌روپا خۆیان تێ نه‌گه‌یان . 425 سه‌رباز(عه‌سكه‌ر)ی ده‌وڵه‌تی داگیركه‌ری تورك ته‌جاوزیان به‌ كچێكی كورد له‌ باكوری كوردستان كرد كه‌چی 4 كوردی ئه‌وروپا به‌ سه‌رخۆیان نه‌هێنا..هه‌تا ئێستا زیاتر له‌ 20 كورد له‌ لایه‌ن عه‌ره‌به‌ موسڵمان و كۆنه‌ به‌عسیه‌كانی عێراقیه‌وه‌ سه‌ربڕدراون لێ به‌لێ كوردی ئه‌وروپا نایانه‌وی جه‌وی شه‌وه‌ خۆشه‌كانیان لێ تێك بچێ و خۆی لێ گێل ده‌كه‌ن ... ئه‌دی باشه‌ ئه‌م هه‌موو فیدراسیۆن و كۆمه‌ڵه‌ كوردیانه‌ كه‌ ساڵانه‌ به‌ ده‌یان ملیۆن پاره‌ وه‌ر ده‌رگرن خه‌ریكی چین ؟!!!!بریا كورد له‌ جیاتی 40میلیۆن 4 میلیۆن بایه‌ به‌ڵام وه‌ك جوله‌كه‌ بڕوای به‌ خۆی و مافه‌كانی هه‌بایه‌... هیوا گوڵ محه‌مه‌دی

Sunday, November 21, 2004

نه‌خۆشی ئێرانچیه‌تی به‌ربینگی حزبی دیموکراتی به‌ر نه‌داوه‌

نه‌خۆشی ئێرانچیه‌تی به‌ربینگی حزبی دیموکراتی به‌ر نه‌داوه‌

پاش کۆنگره‌ی سێزده‌ی حزبی دیموکراتی کوردستان و گوڕینی دروشمی خودموختاری بۆ فیدرالی، چاوه‌ڕێ ده‌کرا سیاسه‌ت و ئه‌ده‌بیاتی ڕۆژانه‌ی ئه‌و حزبه‌ و په‌یڤی ڕۆژانه‌ی ڕێبه‌رانی ئه‌و حزبه‌ش به‌ره‌و هێڵی نه‌ته‌وه‌یی و کوردستانی مل بنێ و دیارده‌ی ئێرانچیه‌تی به‌ره‌و لاوازی بچێ. ئه‌وه‌ی ئه‌و ماوه‌یه‌ به‌ تایبه‌تی له‌ ڕاگه‌یاندن و نامه‌و په‌یامه‌کانی سکرتێری نوێ ئه‌و حزبه‌وه‌ ده بینرێ نه‌ک هه‌ر به‌داخه‌وه‌ ئه‌م حزبه‌ به‌ره‌‌و هێڵی نه‌ته‌وه‌یی و کوردستانی نه‌کشاون، به‌ڵکو وادیاره‌ فێدراڵی خوازیی سه‌رپۆشێک بێت بۆ زیاتر خۆ گرێدانه‌وه‌ به‌ ئێران و هێزه‌ شۆڤێنیسته‌کانی فارس. له‌ مێژووی حزبی دیموکراتی کوردستان، به‌داخه‌وه‌ به‌ده‌گمه‌ن هه‌وڵی خۆ نزیک کردنه‌وه‌ له‌ پێناوی چێکردنی هاوپه‌یمانیه‌تی و یه‌کیه‌تی هه‌ڵوێست له‌گه‌ڵ هیزه‌ کوردستانیه‌کان بینراوه‌. به‌رده‌وام به‌ لوت به‌رزی و خۆ به‌ تاکه‌ سوار ناساندنن خۆی له‌ هه‌وڵی موکور پاراستوه‌‌و ته‌نانه‌ت گه‌ر هه‌وڵێک له‌ پێناوی لێکگرێدان و لێکبه‌ستنی وزه‌و توانای هێزه‌کانی ناو بزاڤی کوردستانی له‌ ڕۆژهه‌ڵاتی کوردستان درابێ، ڕێبه‌رایه‌تی ئه‌و حزبه‌ به‌ هه‌زار بڕو بیانو خۆی لێده‌رهاویشتوه‌. له‌و لایتریشه‌و به‌ پێچه‌وانه‌ ئه‌م جۆره‌ هه‌وڵانه‌ی له‌گه‌ڵ هێزه‌ ئێرانیه‌کان ته‌نانه‌ت ئه‌گه‌ر هێزێکی ناو زل و نێوه‌ڕۆک ته‌پیوو وێرانیش بوو بێ پێباشتر بوه‌و وزه‌و توانای خۆی بۆ ته‌رخانکردوه.‌ هه‌وڵی به‌رده‌وامی ئه‌و حزبه‌ له‌ ساڵانی ڕابردوودا گۆڕه‌پانی بۆ ڕژیمی داگیرکه‌ری کۆماری ئیسلامی به‌ ئاواڵه‌‌یی هێشتۆته‌وه‌ که‌ زه‌بری لێبوه‌شێنێ. ڕه‌نگه‌ کاره‌ساتی بێرلین یه‌کێک له‌و به‌رهه‌مه‌ تاڵانه‌ی ئه‌و هه‌وڵه‌ نه‌زۆکانه‌ بێت که‌ ئه‌و حزبه‌ له‌ پێناوی چێکردنی هاوپه‌یمانی و لێکگرێدانی هێزه‌ بۆرو په‌رته‌وازه‌کانی ئێرانیدا دابێتی.
له‌م چه‌ند ڕۆژه‌دا حزبی دیموکرات له‌گه‌ڵ حزبی پان ئێرانیست به‌یاننامه‌یه‌کی هاوبه‌شیان بڵاوکردۆته‌وه‌. له‌م به‌یاننامه‌دا نه‌ک حزبی دیموکرات له‌ ئامانجه‌کانی خۆی دوور که‌وتۆته‌وه‌ و به‌ڵکوو له‌گه‌ڵ خراپترین و شۆڤێنترین حزبیش هاوپه‌یمانی گرێداوه‌. حزبێک که‌ نه‌ته‌وه‌ی ئێمه‌ به‌ به‌شێک له‌ نه‌ته‌وه‌ی فارس ده‌زانێ و نه‌ته‌وه‌کانی ئێرانیش به‌ "قه‌وم"ه‌کانی ئێران ده‌قبڵێنێ. حزبێک که‌ ناوه‌که‌ی پێناسه‌یه‌تی و له‌گه‌ڵ بنچینه‌ی مافی دیاریکردنی چاره‌نوسی گه‌لان ناته‌بایه‌ و دژایه‌تی ده‌کات. حزبێک که‌ دروشمی ئێرانچیه‌تی‌و تواندنه‌وه‌ی نه‌ته‌وه‌کانی ناو سنوری ئێرانه‌ له‌ ناو نه‌ته‌وه‌ی فارس(ملت ایران)دا. ئه‌م به‌یاننامه‌یه‌ ده‌ری ده‌خات حزبی دیموکرات ئه‌وه‌ی له‌ هزریدا نه‌بووه‌ مافه‌کانی نه‌ته‌وه‌یی کورد و دروشمه‌کانی خودی حزبی دیموکراته‌. به‌ واتایه‌کی دیکه‌ گه‌ر واژۆکردنی ئه‌م به‌یاننامه‌یه‌ له‌ لایه‌ن ئه‌و حزبه‌وه‌ به‌ پاشکولێک نه‌زانین که‌ حزبی پان ئێرانیست له‌ حدکای داوه!؟‌ ئه‌وه‌ ده‌ری ده‌خات حزبی دیموکڕات له‌ گێژاوی بێستراتێژی دا مه‌له‌ ده‌کات و دوست و دوژمنانی خۆیی و نه‌ته‌وه‌که‌ی وون کردوه‌. حزبێک که‌ چه‌ند هه‌یڤێکه‌ ماڵئاوایی له‌ دروشمی خودموختاری کردوه‌ و فیدرالیزم واته‌ یه‌کیه‌تی ئاره‌زوو مه‌ندانه‌ی کردۆته‌ دروشمی ستراتیژی خۆی، که‌چی له‌ یه‌که‌م هه‌نگاویدا له‌ جیاتی هه‌وڵدان بۆ دروستکردنی به‌ره‌ یان ئۆرگانێکی کوردستانی که‌ بتوانێ زۆرترینی هێزه ‌کوردستانیه‌کان له‌ خۆ بگرێ و پاشانیش هه‌وڵدان بۆ چێکردنی هاوپه‌یمانیه‌ک له‌گه‌ڵ هێزه‌ سیاسیه‌کانی نه‌ته‌وه‌کانی دیکه‌ی ئێران که‌ بڕوایان به‌ یه‌کیه‌تی ئاره‌زوومه‌ندانه‌ هه‌یه‌، ڕاست له‌گه‌ڵ حزبێک ده‌چێته‌ سه‌نگه‌ره‌وه‌ که‌ دژی مافه‌کانی نه‌ته‌وه‌که‌مانه. ئه‌مه‌ گه‌ر سه‌ر لێشێوان و بێ ستراتیژی نه‌بێ ناوی چی لێده‌نرێ.
هه‌ر له‌ چه‌ند ڕۆژی ڕابردوودا نامه‌ی به‌ڕێز مسته‌فا هیجری بۆ سه‌رۆکی ولایه‌ته‌ یه‌کگرتوه‌کانی ئه‌مریکا به‌ بۆنه‌ی جارێکی دیکه‌ هه‌ڵبژاردنه‌وه‌ی بۆ سه‌رۆکایه‌تی ئه‌و وڵاته‌ که‌می له‌سه‌ر نه‌نوسراو. ئه‌و نامه‌یه‌ گه‌لێک له‌و ئێرانیانه‌ی که‌ به‌ڕێز هیجری و هاوبیرانی ده‌یانه‌وێ به‌ره‌یان له‌گه‌ڵ پێک بهێن توڕه‌ کرد و له‌و پێوه‌ندییه‌دا وه‌ده‌نگ هاتن. شێوه‌ی نوسینی نامه‌که‌ش گه‌لێک له‌ کوردانی توڕه‌و بێزار کرد. له‌ نامه‌یه‌کی ئاوادا له‌ جیاتی ئه‌وه‌ی کێشه‌ کوردستان و پرسی کورد نوکی ئاماژه‌ی له‌سه‌ر بێت و باسی پڕۆژه‌ی ئه‌مریکا بۆ ناوچه‌ی ڕۆژهه‌ڵاتی ناڤین بکرێ و خه‌ون و هیواکانی کورد بۆ ئازادی له‌ به‌ر ده‌می بوشدا تۆخ بکرێته‌وه‌، که‌چی باس هه‌ر باسی ئێرانه‌ و ئێران!. دوایه‌ش نامه‌که‌ی به‌وه‌ کۆتایی دێنێ که‌ له‌ نه‌مانی کۆماری ئیسلامیدا جیهان زۆر خۆشتر ده‌بێت. بێگومان به‌ له‌ نێوچوونی هه‌ر ڕژیمێکی دیکتاتۆڕ و سه‌ره‌ڕۆ جیهان خۆشترو ئارامتره‌. به‌ڵام لاچون و ڕوخانی ڕژیمه‌کان به‌ته‌نیا نه‌یانتوانیوه‌ و ناتوانن کێشه‌کانی ئێمه‌ چاره‌سه‌ر بکه‌ن!. ئیراک وێنه‌یه‌کی دیارو نزیکه. پاش ڕوخانی ئه‌و ڕژیمه‌و سه‌ره‌ڕای به‌هێزی و ڕێکخراوبوونی کوردانی باشورو به‌شداربوونی کاریگه‌ریان له‌ گۆڕکردنی خوێنمژه‌که‌ی عروبه‌، که‌چی ئه‌و هه‌ڕه‌شانه‌ی ئه‌مڕۆ و دوای ڕۆخانی ڕژیمی سه‌دام، له‌سه‌ر ده‌سکه‌وته‌کان و داهاتووی گه‌له‌که‌مانن نه‌ک هه‌ر که‌مترو بچوکتر نین به‌ڵکوو مه‌ترسیدارترو زیاتریشن.
گه‌لۆ له‌جیاتی ئه‌و ڕسته‌یه‌ گه‌ر به‌ڕێز هیجری وه‌بیری سه‌رۆک بوشی جێی هیوای بهێنایه‌ته‌‌وه‌ که‌ گرنگی دانی زیاتری ده‌سه‌ڵاتی ئه‌مریکا به‌ چاره‌سه‌رکردنی پرسی کوردستان و کێشه‌ی گه‌لانی بن ده‌ست ده‌توانی ئاڵۆزیه‌کانی ئه‌م ناوچه‌یه‌ به‌ره‌و نه‌مان به‌رێ، باشتر نه‌ده‌بوو.
ئه‌م شێوه‌ هه‌لسوکه‌وته‌ی حزبی دێموکڕات نه‌ خزمه‌ت به‌ حزبی دیموکرات ده‌کات و نه‌ده‌شتوانی له‌ خزمه‌ت ئامانجه‌کانی نه‌ته‌وه‌که‌ماندا بێت و له‌ ڕاستییدا دورکه‌وتنه‌وه‌یه‌ له‌ پێویستیه‌کانی ئه‌مڕۆی خه‌باتی ڕزگاریخوازی کوردستان و ئاماژه‌یه‌ به‌ نه‌ناسینی ئه‌و دۆخه‌ی که‌ بزاڤی کوردایه‌تی پێدا تێپه‌ڕ ده‌بێ.
حزب و هێزه‌ سیاسیه‌کانی ڕۆژهه‌ڵات پێویسته‌ پێش هه‌ر شتێک له‌ هه‌وڵی لێک نزیک بوونه‌وه‌ و پێکهێنانی به‌ره‌یه‌کی کوردستانی دابن نه‌ک درێژه‌دان به‌ هه‌وڵه‌ نه‌زۆکه‌کانی پێشوو بۆ دروستکردنی به‌ره‌ی ئێرانی و ئێرانچیان.
له‌ کۆتایی دا با هه‌موو ئه‌وانه‌ی خه‌ونه‌کانیان هێشتا له‌ باڵاخانه‌کانی تارانه و ئێرانچیه‌تی به‌ربینگی به‌ر نه‌داون بزانن که‌ یه‌کیه‌تی کورد و یه‌کخستنه‌وه‌ی کوردستان دروشمی کوردن نه‌ک شتێکی دیکه‌و لادانیش له‌و ڕاسته‌ هێڵه‌ دورکه‌وتنه‌وه‌یه‌ له‌ ئامانجه‌کانی نه‌ته‌وه‌که‌مان.

Thursday, November 18, 2004

په‌یڤی من و «ئۆلیمپ دوگوژ»
نووسینی: د. روئیا تلووعی
به‌رایی
خاتوو «ئۆلیمپ دوگوژ» ئه‌ستیَره‌یه‌كی دیاری بزووتنه‌وه‌ی جیهانی ژنانه‌. له‌ 1798دا له‌ فه‌رِه‌نسه‌ په‌یـماننامه‌ی مافـی ژنی برده‌ كۆمۆنی پاریس. له‌و په‌یـماننامه‌دا هاتبوو كه‌ ئه‌گه‌ر ژن ده‌توانیَ له‌ سیَداره‌ بدریَ ده‌بآ بیشتوانیَ بگاته‌ كورسی په‌رله‌مان. خاتوو ئۆلیمپ دوگوژ له‌ گیوتیـن درا و قه‌ت نه‌گه‌یشته‌ كورسی په‌رله‌مان. ئیمرِۆ بزاڤی ژنان ده‌سكه‌وتی زۆری بووه‌ كه‌ بیَگومان ئه‌و ده‌سكه‌وتانه‌ به‌رهه‌می تیَكۆشانی ژنانی ئازا وه‌ك خانـمی دوگوژ بووه‌.له‌م ده‌قه‌ خه‌یاڵییه‌دا به‌ بۆنه‌ی په‌یڤیَك له‌گه‌ڵ «ئۆلیمپ دوگوژ»، هه‌لومه‌رجیَك كه‌ ژنانی چالاكی رۆژهه‌ڵاتی كوردستان تیَیدا ده‌ژین باس كراوه‌. بۆوه‌ی كه‌ ژنانی چالاكی پارچه‌كانی‌تری كوردستان و هه‌روه‌ها ژنانی دانیشتووی هه‌نده‌ران ئاگاداری كیَشه‌ و گرفته‌كانی ئیَمه‌ بن و جیلی داهاتووی ژنانیش كاتیَك ویستیان بزاڤـ و چالاكیمان هه‌ڵسه‌نگیَنن، بزانن ئیَمه‌ له‌ چ دۆخیَكی ناله‌بار ژیاوین و له‌ قۆناغی تیَپه‌رِ بوون له‌ سوننه‌ته‌وه‌ به‌ره‌و مۆدیَرِنیته‌ بارودۆخی ئیَمه‌ چۆن بووه‌. له‌وانه‌یه‌ كه‌سانیَك كه‌ ئه‌م ده‌قه‌ ده‌خویَننه‌وه‌ یان له‌‌ خۆیان بگرن یا له‌ كه‌سانی‌تر. لیَره‌دا مه‌به‌ست له‌ هیچ كه‌سایه‌تی تایبه‌ت نیه‌ و هه‌لومه‌رجه‌كه‌یه‌ كه‌ باس كراوه‌.زۆر ماندوو بووم. چاوه‌كانـم به‌ زۆر هه‌ڵده‌هاتن. قامكه‌كانـم ئیتـر توانای نووسینی نه‌مابوو. پیَنووسه‌كه‌شم ماندوو بوو. مه‌ره‌كه‌بی ره‌شی لیَ ده‌تكا...كاتیَك ورده‌ ورده‌ په‌رده‌ی ناسكی خه‌و دایپۆشیم هه‌ر شیعری «شاملوو» به‌ ده‌نگی «ناسر» له‌ گویَچكه‌مدا ده‌زرنگایه‌وه‌.هیلاكی ره‌نـجیَكم، كه‌ ره‌نـجی من نیه‌دانیشتووی خاكیَكم كه‌ خاكی من نیه‌ناسراوی ناویَكم، كه‌ ناوی من نیه‌گریاوی ژانیَكم، كه‌ ژانی من نیه‌زاده‌ی له‌زه‌تیَكم، له‌زه‌تی من نیه‌به‌ مه‌رگیَكیش ده‌مرم، كه‌ مه‌رگی من نیه‌...له‌ ناكاو تنۆكیَكی سوور تكایه‌ سه‌ر لاپه‌رِه‌ی كاغه‌زه‌كه‌م و تیَكه‌ڵاوی ره‌شایی مه‌ره‌كه‌بی پیَنووسه‌كه‌م بوو. ره‌ش وه‌ك ژیانی هه‌رچی ژنی چه‌وساوه‌ و سوور وه‌ك خویَنی ژنانی شۆرِشگیَرِ. ئه‌و دوو ره‌نگه‌ تیَكه‌ڵ بوون و كه‌وتنه‌ ململانیَ، نه‌ ره‌شه‌كه‌ سووره‌كه‌ی بۆ ده‌سرِایه‌وه‌ و نه‌ سووره‌كه‌ ده‌ره‌قه‌تی ره‌شاییه‌كه‌ ده‌هات...سه‌رم حه‌وا دا. ژنیَك لای كورسیه‌كه‌مه‌وه‌ وه‌ستا بوو و خه‌ریكی خویَندنه‌وه‌ی نووسینه‌كه‌م بوو. برینیَكی سوور كه‌ خویَنی لیَده‌تكا له‌م لای ملیه‌وه‌ تا ئه‌ولای ملی دیار بوو. رامام.
- ببورن ئیَوه‌؟زه‌رده‌خه‌نه‌یه‌كی كرد و هه‌ر وا كه‌ خه‌ریكی خویَندنه‌وه‌ بوو وتی:
- نامناسی؟
- نا
- هم م م. به‌رده‌وام ناوم ده‌به‌ی و هه‌ویَنی نووسینه‌كانتم.
- ئۆلیمپ دوگوژ؟؟؟؟؟!!!
فرمیَسكه‌كانـم بیَ ئیختیار له‌ چاوه‌كانـمه‌وه‌ سه‌ررِیَژ بوون. سه‌یری كردم و ده‌ستیَكی هیَنا به‌ گۆناما و قه‌تیسی فرمیَسكمی سرِیه‌وه‌. نیگای زۆر میهره‌بان بوو. وتـم:
- ببوره‌ ناتوانـم هه‌ست و سۆزم وه‌شارم، به‌ عه‌یبیشی نازانـم. منم، ژن، مرۆڤ
ـ. ئاویَته‌ی خه‌م و شادی، عه‌قڵ و هه‌ست...
- قه‌یناكه‌.هه‌ناسه‌یه‌كم هه‌ڵكیَشا و برِیَك ئارام بوومه‌وه‌.
- راستی برینه‌كه‌ت هه‌ر خویَنی لیَ ده‌تكیَ!
- تاكو ژن نه‌گاته‌ پیَگه‌ی مرۆڤایه‌تی خۆی، برینم هه‌ر خۆش نابیَته‌وه‌.
- ژن؟ ئاخ‌خ‌خ ژن... ژن. ده‌توانـم پرسیاریَك بكه‌م؟
- بۆ نا؟رووبه‌رِووم له‌سه‌ر كورسیه‌ك دانیشت.
- ئه‌و كاته‌ی سه‌رتیان له‌‌ گیوتیـن ده‌دا، پیَش مه‌رگت، چ هه‌ستیَكت بوو؟نه‌ختیَك بیـری كرده‌وه‌...
- ئیمان به‌ درووستی كاره‌كه‌م و باوه‌رِ به‌ خۆم، خه‌مبار نه‌بووم. ده‌مزانی له‌وه‌ به‌ دواوه‌ به‌رده‌وام له‌ میَژووی مرۆڤدا ده‌ژیم.وا بوو. راست بوو. خۆم له‌ هه‌ر شویَنیَك كۆبوونه‌وه‌ی ژنان له‌سه‌ر مافه‌كانیان ده‌بینم هه‌ست ده‌كه‌م ئه‌مه‌ ده‌سكه‌وتی سه‌ره‌ له‌ گیوتیـن دراوه‌كه‌ی ئۆلیمپ دوگوژه‌. ئۆلیمپ نه‌مردووه‌. ئه‌ندیَشه‌ی ئه‌و ئیمرِۆ له‌‌ میَشكی هه‌زاران ژنی‌تر دایه‌.هه‌ردووكمان چه‌ند چركه‌یه‌ك بیَده‌نگ بووین و سه‌یری یه‌كتـرمان ده‌كرد، به‌ڵام نه‌ من ئه‌وم ده‌دی و نه‌ ئه‌و منی ده‌دی. هه‌ردوكمان نوقمی زه‌ریای ئه‌ندیَشه‌كانـمان بووین.له‌ناكاو به‌ خۆمدا هاتـمه‌وه‌ و وتـم:
- راستی چۆن بوو هاتی؟
- چونكه‌ پیَویستت به‌ من بوو هاتـم.
- ده‌ی چۆن زانیت پیَویستم به‌‌ تۆیه‌؟- بۆوه‌ی له‌وپه‌رِی ته‌نیاییدا هه‌ستت كرد شانه‌یه‌كت ده‌ویَ‌ سه‌ری سه‌ر كه‌ی و گویَچكه‌یه‌ك كه‌ گویَت لیَ بگریَ و رۆحیَك كه‌ لیَت تیَبگات.
- وایه‌، به‌ڵام ئه‌و شانه‌ و رۆحه‌ ده‌بوا پیاویَك بوایه‌ به‌ دڵی خۆم.- به‌ڵام هیچ پیاویَك لیَت تیَناگا. ته‌نیا رۆحی سه‌ركه‌شی منه‌ كه‌ ده‌زانیَ تۆی سه‌ركه‌ش و یاخی ده‌ڵیَی چی. ئه‌وه‌ زۆر سروشتیه‌ كه‌ ژنیَك شانه‌ی پیاویَكی دڵداری خۆی بویَ، به‌ڵام ئه‌و پیاوه‌ش رۆحی ئه‌و ژنه‌ی ده‌ویَ‌ یان جه‌سته‌ی؟نه‌ختیَك بیَده‌نگ و خه‌مبار بیـرم له‌و قسه‌ی كرده‌وه‌.- به‌ داخه‌وه‌ جه‌سته‌ی. ته‌نانه‌ت رۆحیشی بویَ، یه‌كه‌م بیـر له‌ جه‌سته‌ی ده‌كاته‌وه‌. ده‌زانی خاتوو ئۆلیمپ، ده‌مه‌ویَ ویَنه‌یه‌ك بكیَشم. پیاویَكی به‌هیَز و به‌قه‌وه‌ت كه‌ به‌ حه‌زیَكه‌وه‌ خه‌ریكی سه‌یری ماسیَڵه‌ی قۆلی خۆیه‌تی، به‌ڵام كاسه‌ی سه‌ری میَشكی تیا نیه‌ و خاڵیه‌. به‌ ده‌ستیَكی میَشكی خۆی كه‌ ئه‌وه‌تا له‌به‌ر سیَبه‌نده‌یدا گرتووه‌ و قاچیَكی خستۆته‌ سه‌ر سه‌ری ژنیَك، وه‌ها به‌و قاچه‌ سه‌ری ژنه‌كه‌ی گووشیوه‌ كه‌ ئه‌ندامی ژنه‌كه‌ یه‌كسه‌ر له‌ خاكدا چه‌قیوه‌ و خه‌ریكه‌ میَشكیشی ده‌فلیقیَته‌وه‌.- چ رادیكاڵ فمیَنیستانه‌. دیاره‌ دڵت له‌ پیاوه‌كانی ده‌وروبه‌رت خویَنه‌.
- دڵم له‌ كولتووری پیاوسالاری خویَنه‌. پیاوه‌كانی ئیَمه‌ش په‌روه‌رده‌ی هه‌ر ئه‌و كولتووره‌ن. ژنانیشمان به‌ هه‌مان شیَوه‌. من گله‌ییم له‌ پیاوانی ئاسایی كۆمه‌ڵگاكه‌م كه‌متـره‌ تا ئه‌وانه‌ی كه‌ خۆیان به‌ رووناكبیـر داده‌نیَن. ژنی چالاك له‌ كۆمه‌ڵگای مندا رووبه‌رِووی دوو جۆر كیَشه‌یه‌. یه‌كه‌م ئه‌گه‌ر ژن توانایی و چالاكی خۆی نیشان نه‌دات و بیَده‌نگ له‌ ناو كۆمه‌ڵگا ژیانیَكی ئاسایی به‌ریَته‌ سه‌ر، پیَی ده‌ڵیَن كۆمه‌ڵگای ئیَمه‌ ژنی چالاكی نیه‌ و پیَویستی به‌ ژنانی چالاكه‌ و تۆ ته‌نیا ژیانی ئاساییت هه‌ڵبژاردووه‌ و هه‌ر دایكیَتی ده‌كه‌ی. باوه‌رِت به‌‌ خۆت نیه‌. نازانی چیها دروشـمی ره‌نگاورِه‌نگی سه‌باره‌ت به‌ پیَویستی چالاكی ژن بۆ ده‌ده‌ن كه‌ هه‌ڵبه‌ت بۆ ژنی خۆیان قه‌ده‌غه‌یه‌‌. هه‌ر ده‌سته‌ش هه‌وڵ‌ ئه‌ده‌ن خاوه‌ن ئیمتیازی شانازی چالاك كردنی ئه‌و ژنه‌، خۆیان بن و ئه‌و ژنه‌ش ته‌نیا له‌ ژیَر چاودیَری ئه‌واندا چالاك بیَت و ئه‌كته‌ری شانۆی رۆشنبیـرنـمایی ئه‌و ئاغایانه‌ی بیَت كه‌ به‌ پرسی ژنیشه‌وه‌ خۆیان هه‌ڵده‌كیَشن و رووناكبیـری خۆیان و ئه‌ندیَشه‌یان به‌ رۆژ و مودیَرِن نیشان ده‌ده‌ن. له‌ راستیدا ئه‌و ده‌سته‌ پیاوانه‌ هه‌ر له‌ بنه‌رِه‌ته‌وه‌ باوه‌رِیان به‌ پرسی ژن نیه‌ و زیاتر مۆدپه‌رستـن. ئیمرِۆ كه‌ مۆد، مۆدی ژن و فمیَنیسته‌ و ئه‌و پیاوانه‌ش پیَیان باشتـره‌ ئه‌م ده‌رفه‌ته‌ش بۆ خۆهه‌ڵكیَشان وه‌قۆزن. دووه‌م ئه‌گه‌ر ژن توانایی و چالاكی خۆی نیشان بدات، دوو ریَگای هه‌یه‌: سه‌ربه‌خۆ بیَت یان ژیَر ركیَف و چاودیَری پیاوان. ژنی چالاك ئه‌گه‌ر سه‌ربه‌خۆ بیَت ئه‌وه‌ ده‌بیَ فاتیحای شه‌ره‌ف و ئابرِووی خۆی بـخویَنیَ به‌ تایبه‌ت ئه‌گه‌ر چالاكی به‌رچاوی بیَت و هه‌ستی حه‌سوودی ئاغایان كه‌ زۆر له‌‌ حه‌سوودی ژنان زیاتره‌ بورووژیَنیَ. چه‌كی پیاوسالاری بۆ ژن له‌م كۆمه‌ڵگادا یه‌كه‌م تۆمه‌تی شه‌ره‌ف و بیَ ئه‌خلاقیه‌.رووناكبیـرنـماكان به‌رده‌وام ئه‌و چه‌كه‌یان پیَیه‌ و پرِیان كردووه‌ له‌ فیشه‌كی تۆمه‌ت. ناوچه‌وانی ژنیش به‌ هۆی كولتووری 6 هزار ساڵه‌ی پیاوسالاریه‌وه‌، ئاماده‌ترین ناوچه‌وانه‌ بۆ ته‌قه‌. ژن تاوانباری هه‌تاهه‌تاییه‌ و كه‌سیش لیَی ناكۆڵیَته‌وه‌ بۆ؟ چونكه‌ ژنه‌ تاوانباره‌. چه‌كی «جاشی»ش بۆ ژنان كراوه‌ته‌ مۆد. پیَم وایه‌ ئه‌م چه‌كه‌ له‌و چه‌كه‌ی پیَشوو مۆدیَرِنتـره‌. ئه‌گه‌ر ژنیَك به‌ فیشه‌كی تۆمه‌تی بیَ ئه‌خلاقی ته‌نیا بریندار بوو و نه‌مرد، خومپاره‌ی «جاش» به‌‌ دڵنیاییه‌وه‌، كاری ته‌واو ده‌كات. كه‌س ناپرسیَ گوناهی چالاكی ئه‌و ژنه‌ چی بوو؟ سه‌ربه‌خۆیی؟به‌ داخه‌وه‌، به‌ داخه‌وه‌ خاتوو ئۆلیمپ، كۆمه‌ڵگای من كۆمه‌ڵگایه‌كی ژیَرده‌سته‌ و چه‌وساوه‌یه‌. ده‌سه‌ڵاتداران به‌ هه‌موو جۆریَك ئیشیان له‌‌ سه‌ری كردووه‌. له‌ پارچه‌ی رۆژهه‌ڵات پاكتاوی باوه‌رِ به‌ خۆ له‌و پاكتاوه‌ ره‌گه‌زیه‌ كه‌ له‌ باشوور كرا، زۆر كاریگه‌رتر بوو. له‌ مه‌رگی «باوه‌رِ به‌ خۆبووندا» هه‌رچی سفه‌تی خراپه‌، هی خۆمانه‌ و هه‌رچی سفه‌تی چاكه‌، هی بیَگانه‌یه‌. ئازایه‌تی و جه‌ساره‌ت به‌ تایبه‌ت بۆ ژن، بیَگانه‌یه‌. ترس و قایـمكاری سفه‌تیَكی خۆماڵیه‌. ئه‌گه‌ر جه‌سوور بیت و ئازا كه‌واته‌ خۆماڵی نیت، بیَگومان هی ده‌سه‌ڵاتی و پاڵپشتت گه‌رمه‌. زیندانیَكی خه‌یاڵی له‌ میَشكی هه‌موواندا ئاماده‌یه‌. باشتـره‌ ده‌ستیان به‌ كڵاوی خۆیانه‌وه‌ بیَت با نه‌یبات، ئه‌گه‌ر نا له‌و زیندانه‌ خه‌یاڵییه‌دا ده‌گیـریَن.ئه‌م چه‌شنه‌ بیـركردنه‌وه‌ و ئه‌م قایـمكاریه‌ وای كردووه‌ تاك باوه‌رِی به‌ خۆی نه‌میَنیَ و جه‌ساره‌تی هیچ ئازایه‌تیه‌كی نه‌بیَ، نه‌كا بگیـریَ. تاكی رووناكبیـری ئیَمه‌ ئاماده‌ نیه‌ هیچ شتیَك له‌ پیَناو باوه‌رِه‌كانیدا دابنیََت. هه‌زار ئاڵوگۆرِیش له‌ هه‌لومه‌رجی وڵاته‌كه‌دا بووبیَ په‌رده‌ی ترس وه‌ها چاوی به‌ستووه‌ هه‌ر هیچ نابینیَ و هیچ هه‌لیَك ناقۆزیَته‌وه‌. ئاماده‌ نیه‌ بیـركاته‌وه‌ كه‌ ئه‌گه‌ر زیندانیش هه‌یه‌ زیندانی ئیمرِۆ به‌ هۆی زه‌ختی نیَونه‌ته‌وه‌یی وه‌ك زیندانی دویَكه‌ نیه‌. ده‌سه‌ڵاتیش زۆر زیره‌كه‌ و خه‌یاڵیشی ئاسووده‌یه‌؛ تا كاتیَك میلله‌تیَك وای به‌سه‌ر هاتووه‌ كه‌ خۆی خۆی له‌ناو ده‌بات، ده‌سه‌ڵات پیَویست ناكا به‌ گرتن و زیندان كردن و قاره‌مان دروست كردن خۆی تووشی كیَشه‌ بكات. ئازاكانیش هه‌ر به‌ ده‌ست خودی هاورِیَكانیانه‌وه‌ له‌ناو ده‌بریَن و تیـرۆری كه‌سایه‌تی ده‌كریَن. سیسته‌م ته‌نیا ئاگاداری چالاكی حیزبی و ته‌شكیلاتیه‌. مه‌ترسی ئه‌وه‌ نه‌بیَ، چالاكی بزاڤی فه‌رهه‌نگی له‌م ماوه‌دا سه‌لـماندوویه‌تی جیَگای هیچ نیگه‌رانی نیه‌ و خۆی، خۆی تیـرۆر ده‌كات. ته‌نانه‌ت «كریس كۆچرا» كه‌ له‌م ماوه‌یه‌دا سه‌فه‌ریَكی ئه‌م ناوچه‌ی كرد و له‌ كۆتایی وتاری خۆی كه‌ له‌ گۆڤاریَكی فه‌رِه‌نسیدا بڵاوی كردۆته‌وه‌ ئاماژه‌ی به‌وه‌ كردووه‌ كه‌ ئه‌م پرِژوبڵاویه‌ له‌ نیَو بزاڤی رۆشنبیـری رۆژهه‌ڵاتی كوردستان، جیَگای هیچ مه‌ترسی بۆ كۆماری ئیسلامی نیه‌.- ده‌ی كه‌واته‌ ژنی چالاكی سه‌ربه‌خۆ له‌ كۆمه‌ڵگای تۆدا گیوتینه‌كه‌ی ئاماده‌یه‌. باسی ژنی چالاكی ژیَر چاودیَری پیاوانـم بۆ بكه‌، تكایه‌!- پیاوانی به‌ناو رووناكبیـری ئیَمه‌، سه‌دان ده‌سته‌ و گرووپن. گرووپگه‌لی 4-3 نه‌فه‌ری. برِیَكیشیان خۆیان خستۆته‌ سه‌نگه‌ری بڵاوكراویه‌كه‌وه‌. هه‌ركامیشیان خۆیان به‌ زاناترین خه‌ڵكی كورده‌واری و باقیه‌كه‌ی به‌ نه‌زان و نه‌فام و نۆكه‌ری سیسته‌م ده‌زانن. پیاوانی ئه‌م گرووپانه‌ش له‌ناو یه‌كتـردا زۆر دوورِوون. هه‌ر ده‌سته‌یه‌ك له‌ قه‌ڵه‌م شـمشیَریَكیان ساز كردووه‌ بۆوه‌ی سكی یه‌كتـرینی پیَ هه‌ڵدرِن و یه‌كتـرین به‌ بیَرِه‌حـمانه‌ترین شیَوه‌ له‌م پانتا به‌ده‌ر كه‌ن. هه‌ركه‌س له‌ خه‌یاڵی خۆیدا ریَبه‌ریَكی كاریزماتیكی به‌‌ توانایه‌ و ده‌بیَ ئه‌و ده‌رفه‌ته‌ برِه‌خسیَ كه‌ وه‌ك قاره‌مانیَك كۆمه‌ڵگای خۆی رزگار بكات و ئه‌وانی‌تـریش یا له‌گه‌ڵ ئه‌ون یان دوژمنی ئه‌و. ژنانیش له‌‌ بازنه‌ی ئه‌وان به‌ده‌ر نیـن. ژنی چالاك ئه‌و ژنه‌یه‌ كه‌ هاوبیـری ئه‌مانه‌، ئه‌گه‌ر نیه‌، جاش و بیَ ئه‌خلاق و بیَسه‌واده‌. ژنانیَك كه‌ ژیَر ركیَفی ئه‌م گرووپه‌ پیاوانه‌دا چالاكن، ئامرازیَكن بۆ شه‌رِی پیاوان. به‌ هۆی به‌ ژیَر ده‌سته‌ بینیـن و ئامیَری سیكس‌بینینی ژن، ژنی هه‌ر ده‌سته‌یه‌ك له‌ لایه‌ن ده‌سته‌كه‌ی‌تره‌وه‌ تۆمه‌تباره‌ به‌ بیَ ئه‌خلاقی و پیَوه‌ندی له‌گه‌ڵ پیاوانی ده‌سته‌ی خۆی. جا خوا نه‌كات دووبه‌ره‌كی بكه‌ویَته‌ گرووپی پیاوان و ئه‌ندامی ژن له‌م گرووپه‌دا ناچار بیَ، لایه‌نیَك هه‌ڵبژیَریَ. هه‌ر ئه‌و ژنه‌ی كه‌ له‌ لایه‌ن گرووپی خۆیه‌وه‌ چالاكتـرین و ئازاترین ژن بووه‌، له‌‌ناكاو ده‌بیَته‌ خراپتـرین ژنی جیهان و ئه‌مـجاره‌ هاورِیَكانی ده‌یكوتن و ناوخراپی ده‌كه‌ن و به‌ڵگه‌شیان ئه‌وه‌یه‌ كه‌‌ ماوه‌یه‌ك له‌ نزیكه‌وه‌ یاریكاریانی كردووه‌ و چاكی ده‌ناسن! به‌ڵام قه‌ت دان نانیَن به‌ تاوانی سه‌ره‌كی ئه‌و ژنه‌، واته‌ مافـی هه‌ڵبژاردنی لایه‌نیَك له‌و دوو لایه‌نه‌. به‌ رای ئه‌م پیاوانه‌: هه‌ركه‌س له‌گه‌ڵ ئیَمه‌ نیه‌، دژ به‌ ئیَمه‌یه‌. هه‌مووی له‌ یه‌ك به‌ شك و گومانن.- كه‌واته‌ كۆمه‌ڵگای تۆ تووشی «وه‌همی پیلانه‌». ئه‌و به‌ڵایه‌ی كه‌ توتالیتاریزم وه‌ك تاعوون بڵاوی ده‌كاته‌وه‌ و وشیاری و باوه‌رِ و متمانه‌ ده‌كوژیَ.- له‌‌ راستیدا وایه‌. جا بزانه‌ ده‌ردی ژن چه‌نده‌ دژوارتره‌؟ سیسته‌می پیاوسالاری خۆی له‌ ‌خۆیدا ژنی خنكاندووه‌، دیارده‌ی «وه‌همی پیلانیش» تیَكرِا ژن له‌ گۆرِ ده‌كات و ته‌واو.- باشه‌ ژنان له‌ ناو خۆتاندا چۆنن؟- چۆن بیـن باشه‌؟ له‌ وه‌ها كۆمه‌ڵگایه‌كدا كه‌ توتالیتاریزمی ئایدیۆلۆجیك، پیاوسالاری پته‌وتر له‌ هه‌موو شویَنیَكی جیهان كردووه‌، ژن كۆیله‌یه‌ و به‌س. ده‌سته‌یه‌كی زۆر له‌ ‌ژنان به‌ چاره‌نووسی خۆیان رازین و له‌گه‌ڵ نه‌ریته‌كان سازاون. توندوتیژییان له‌گه‌ڵ ده‌كریَ و دڵیان به‌ زیَرِ و مۆدی جل و به‌رگ و چاولیَكه‌ری و رقه‌به‌رایه‌تی مادی خۆشه‌. جیاوازی ده‌سته‌ی ژنانی كارمه‌ند له‌گه‌ڵ ئه‌م گرووپه‌ ته‌نیا له‌ كاركردندایه‌ و هیچی‌تـر. ژنانی هه‌ژارتری كۆمه‌ڵگاش كه‌ هه‌ر به‌ هه‌ناسه‌ زیندوون. ده‌سته‌یه‌كی كه‌م له‌ ژنان خه‌ریكی چالاكیـن. چالاكی زۆرینه‌ی ئه‌م ده‌سته‌ له‌ ژیَر چاوه‌دیَری پیاواندایه‌ و زۆر ئاگایان له‌ خۆیانه‌ دڵی پیاوسالارانیان لیَ عاجز نه‌بیَ. فارس وته‌نی: «بیَده‌نگ بیَن و بیَده‌نگ برِۆن كه‌ پشیله‌ شاخیان لیَنه‌دات.» ئاخر تووشی شاخی پشیله‌ بوون ده‌بیَته‌ هۆكاری ئه‌و ئازارانه‌ی له‌مه‌وپیَش بۆم باس كردی.
- كه‌واته‌ له‌م كه‌ش‌وهه‌وایه‌دا ژنان ناویَرن خۆیان له‌ شاڵاوی چالاكی بده‌ن؟
- وایه‌. هه‌موو ژنان تاقه‌تی راوه‌ستاوی له‌به‌ر ئه‌و هه‌موو تۆمه‌ت و بیَ ئابرِوو كردنه‌یان نیه‌. ئه‌و چه‌ند ژنه‌ش كه‌ له‌ پانتاكه‌ دان، یان گاڵته‌یان پیَده‌كریَ كه‌ خاوه‌نی بیـرورِای نه‌ریتیـن و هیَشتا فكره‌كانیان له‌ دیَهاته‌كاندا ماوه‌ته‌وه‌، یا ئه‌وه‌ی ئه‌گه‌ر رووی خۆشیان به‌ پیاوان نیشان دابیَ ئیتـر...حه‌سوودی و چاولیَكه‌ری و ریَگا گرتن له‌ سه‌ركه‌وتنی جیلی نویَش، له‌ گرفته‌كانی سه‌ركه‌وتنی ژنانه‌ له‌ ‌لایه‌ن خودی ژنانه‌وه‌. به‌ تایبه‌ت له‌ لایه‌ن ئه‌و ژنانه‌ی كه‌ هه‌ر ناوی بیَ كرده‌وه‌ن و نه‌ تاقه‌تی كاریان هه‌یه‌ و نه‌ تاقه‌تی بینینی كه‌سی‌تر.- بارودۆخی ژنانی نووسه‌ر چۆنه‌؟ژنانی ئیَمه‌ زیاتر خه‌ریكی شیعرن و نووسه‌رمان كه‌مه‌ و لیَكۆڵه‌رمان هه‌ر ئیَگجار كه‌مه‌. پیاوان جارجار نازناوی ژنانه‌ هه‌ڵده‌بژیَرن، به‌ڵام زوو ئاشكرا ده‌بیَ‌ و قه‌ڵه‌میان پیاوانه‌یه‌. به‌ داخه‌وه‌ نازناوی ژنانه‌ بۆ كاتیَك به‌كار ده‌به‌ن كه‌ ناویَرن ده‌ركه‌ون.هه‌روا بۆم وتی باوه‌رِ به‌خۆ له‌ كۆمه‌ڵگای ئیَمه‌دا زۆر نزمه‌. هه‌ر ژنیَك بنووسیَ ده‌ڵیَن پیاو بۆی ده‌نووسیَ. بوونی ژنیان به‌ سه‌ربه‌خۆیی هه‌ر قه‌بووڵ نیه‌ و ناچیَته‌ میَشكیانه‌وه‌. وای لیَهاتووه‌ كه‌ سه‌رگه‌رمی پیاوانی رۆشنبیـر بۆته‌ دۆزینه‌وه‌ی ئه‌و پیاو خائینانه‌ی كه‌ پیَیان وایه‌ بۆ ژنان ده‌نووسن. رووناكبیـریش بیَتام بووه‌. بۆته‌ ویتی ویتی.- چۆن؟- زۆر شوكر به‌ ژنانی نه‌ریتی كه‌ بۆ ویتی ویتی به‌ناوبانگ بوون. پیاوانی به‌ ناو رووناكبیـری ئیَمه‌ له‌وانیش پیَشكه‌وتووترن. ته‌واوی بوختان و تۆمه‌ته‌كان بۆ كۆمه‌ڵی رووناكبیـر هه‌ر له‌ ناو خۆیانه‌وه‌ دیَ. ئه‌و كاته‌ی كه‌ بۆ تۆمه‌ت لیَدان و سه‌رنـج دانی ژیانی تایبه‌تی یه‌كتـر به‌فیـرِۆ ده‌ده‌ن، ئه‌گه‌ر بیانـخستایه‌ سه‌ر راڤه‌ و لیَكۆڵینه‌وه‌ له‌ كیَشه‌كان و داهیَنان، گرفتیَكی ئه‌م كۆمه‌ڵگا پرِ كیَشه‌یه‌یان چاره‌سه‌ر ده‌كرد. زۆر جیَی داخه‌ ستوونیَكی سه‌روتاری رۆژنامه‌یه‌ك به‌ كار ده‌بریَ بۆ هیَرش كردنه‌ سه‌ر رۆژنامه‌وانیَكی‌تر و تۆمه‌تبار كردنی به‌‌سه‌ر سپراوی و... هتد. ته‌نیا به‌هۆی رقیَك كه‌ له‌ گیَرِانه‌وه‌ی راست یا درۆی قسه‌یه‌ك به‌‌دی هاتووه‌! یان ته‌واوی كاتی به‌‌ نرخی چه‌ند رۆژنامه‌وان بۆ باسی ژیانی تایبه‌تی ئه‌م و ئه‌و به‌ تایبه‌ت ژنان به‌ فیـرِۆ ده‌چیَ. به‌رده‌وام خه‌ریكی كوتانی چالاكانی‌ترن، نه‌كا كه‌سیَك له‌وان پیَشتـر كه‌ویَ.
- پیاوان به‌ قه‌ڵه‌میش ریَگری له‌ ژنان ده‌كه‌ن؟- به‌ڵیَ. جگه‌ له‌‌وه‌ی ئه‌گه‌ر ژنیَك ده‌ركه‌وت و ناوبانگیَكی ده‌ركرد، خیَرا به‌ حه‌سوودی جه‌ویَك دژ پیَی ساز ده‌كریَ و ده‌كه‌ویَته‌ سه‌ر زمان، جاری واشه‌ به‌ قه‌ڵه‌م سووكایه‌تیشی پیَده‌كه‌ن.
- بۆ خۆت رووی داوه‌؟- به‌ڵیَ، به‌ڵام من هه‌ر وڵامیشیان ناده‌مه‌وه‌. نامه‌ویَ ته‌نووری ویتی ویتی داخ كه‌م و مه‌وداری ئه‌وه‌ بده‌م ویبلاگ‌نووسیَكی بیَ ناونیشان خۆی به‌‌ دژایه‌تی له‌گه‌ڵ من و شه‌رِه‌وڵامی من زل كاته‌وه‌ و ناوبانگیَك بۆ خۆی دروست كات. ژنانی‌تریش نه‌مدیوه‌ وڵامی ئه‌و شتانه‌ بده‌نه‌وه‌.
- هه‌ڵسوكه‌وتی پیاوان له‌گه‌ڵ هه‌موو ژنانی چالاك به‌ هه‌مان شیَوه‌یه‌؟
- نا، جیاوازه‌. تاكو ژنیَك ناوبانگی نه‌بیَ یا له‌ژیَر ركیڤی ئه‌وان ده‌رنه‌چووبیَ و ئه‌وان بتوانن بیكه‌نه‌ ئامرازی رووناكبیـرنـمایی خۆیان و فشه‌‌ به‌ كیَشه‌ی ژنه‌وه‌ بكه‌ن كاریان پیَی نیه‌. كیَشه‌ له‌و كاته‌وه‌ ساز ده‌بیَ‌ كه‌‌ ژن خۆی بیَ و ناوبانگیَك ده‌ركات.
- باشه‌ ئه‌م پیاوه‌ رووناكبیـرانه‌تان خۆیان خاوه‌نی هزر و ئه‌ندیَشه‌ی سه‌ربه‌خۆ و داهیَنانن؟
- داهیَنان و تیۆری و ئه‌ندیَشه‌ی نویَ‌ سازكردنـم نه‌دیوه‌، مه‌گه‌ر به‌ ده‌گمه‌ن لای رۆماننووس یان شاعیـرانیَك. كۆمه‌ڵناسه‌كانـمان كه‌ دایم ناوی فۆكۆ و هابرماس و پوپر و نیچه‌ و... له‌ سه‌ر زمانیانه‌ و وه‌رگیَرِی قسه‌كانی ئه‌وانن، جاری وایه‌ بیـرۆكه‌گه‌لی فه‌رامۆش‌كراوی ئه‌ورووپا وه‌ك بیـری نویَ ده‌كه‌ن به‌ نوسخه‌ بۆ كۆمه‌ڵگای خۆمان كه‌ خه‌ریكه‌ تازه‌ له‌ سوننه‌ته‌وه‌ تیَده‌په‌رِیَت به‌ره‌و مۆدیَرِنیته‌ و هیَشتا قاچی له‌ قورِاوی سوننه‌ت هه‌ڵچه‌قاوه‌ و به‌ ته‌واوی نه‌یتوانیوه‌ یه‌كه‌م هه‌نگاویش هه‌ڵیَنیَ‌.بیـرۆكه‌ی نویَ ده‌بیَ خاوه‌ن تیَبینیه‌كی قووڵ و هزرانه‌ له‌‌ دۆخی كۆمه‌ڵگای خۆمان بیَت و بتوانی هیَزیَك بۆ پیَشكه‌وتن به‌دی‌ بیَنی.
- ده‌ی هه‌ڵسوكه‌وتی ئه‌م پیاوه‌ رووناكبیـرانه‌ له‌گه‌ڵ ژنانی بنه‌ماڵه‌ی خۆیاندا چۆنه‌؟
- به‌ راستی جیَگای پیَكه‌نینه‌ یا خود گریان. ژنی هیچیان مافـی بوون له‌ بواری چالاكیان نیه‌. كابرا له‌ ماڵه‌وه‌ له‌‌ ژنه‌كه‌ی خۆی ده‌دات و له‌ ده‌ره‌وه‌ باسی فمیَنیزم و چالاكی ژن ده‌كات. دانه‌یه‌ك دیَت نووسینی فارسی ژنیَك وه‌رده‌گیَرِیَ به‌ كوردی و له‌ولاوه‌ جنیَو ده‌نووسیَ بۆ ژنی هاووڵاتی خۆی. وتـم فمیَنیزمیان كردۆته‌ ئامرازی خۆهه‌ڵكیَشان و رووناكبیـرنـمایی. شانۆی پیَوه‌ ده‌كه‌ن.
- تاك و تاكگه‌ری له‌ كۆمه‌ڵگای تۆدا چۆنه‌؟
- لیَره‌ ته‌نیا شتیَك بایه‌خی نیه‌ تاك و ئازادیه‌كانیه‌تی. تاكی ئیَمه‌ نابیَ بۆ خۆی بژی، ده‌بیَ‌ بۆ نه‌ریته‌كانی كۆمه‌ڵگاو به‌‌ پیَی یاسا نووسراو و نه‌نووسراوه‌كانی بژی. بزانه‌ تۆ ته‌نانه‌ت ناتوانی عاشق بیت، هه‌ر وه‌كو «شاملوو» ده‌ڵیَ: «ده‌بیَ عه‌شقت له‌ ویَژخانی ماڵه‌كه‌ت وه‌شاری.»تاك دایم له‌ژیَر چاودیَریه‌. ناتوانیَ خۆی بیَ‌ و ئاسووده‌ بیَ. ناچاره‌ ده‌روونی و رواڵه‌تی له‌ یه‌ك جیاواز بیَ. تۆ عاشقی به‌ڵام ده‌بیَ شانۆی دوژمنی بكه‌ی. تاوانی عه‌شق بیَ ئابرِووییه‌ به‌ تایبه‌ت بۆ میَینه‌.
- باشه‌ ئه‌م كولتووری پیاوسالاریه‌ له‌و پیاوانه‌ كه‌ چوونه‌ته‌ هه‌نده‌ران چی؟ هه‌ر به‌رده‌وامه‌؟- به‌ داخه‌وه‌ لای زۆریان هه‌ر به‌رده‌وامه‌. ژن‌كوژی به‌ تۆمه‌تی شه‌ره‌ف له‌ كوردی ئه‌ورووپا هیَشتا ده‌بیندریَ. ژنی گه‌نج و كه‌م‌ته‌مه‌ن خواستـن له‌ ناو وڵات له‌ هۆی به‌دبینی به‌ ژنانی كوردی ده‌ری وڵات یا فره‌ژنی هه‌ر هه‌یه‌. ته‌نانه‌ت له‌ ته‌كنۆلۆجیاش كه‌ڵكی دروست وه‌رناگرن. وه‌نه‌بیَ ژن هه‌ر له‌ناو وڵات له‌ لایه‌ن پیاوه‌وه‌ ریَی لیَ‌ بگیـریَ، له‌ «چه‌تی ئینته‌رنیَت»یشدا ریَگا بۆ ژن و پیاوی سووك ئاوه‌ڵایه‌، به‌ڵام ئه‌گه‌ر ژنانی خاوه‌ن بیـروبرِوا بیانه‌ویَ ژووریَكی خۆیان هه‌بیَ، ئه‌وه‌ی هیَرشی سیاسی و ئه‌خلاقیه‌ سه‌ریان ده‌كریَ. نـموونه‌ی ئه‌م هیَرشه‌ له‌‌ لایه‌ن چه‌ند پیاوی كوردی ئه‌ورووپانشیـن بوو له‌ سه‌ر ژووری «هیَزی ژنانی كورد» و «ژنانی ته‌وانـمه‌ندی فارس». ڤایرووسی نه‌خۆشی «وه‌همی پیلان» كوردی ده‌ری وڵاتیشی نه‌خۆش خستووه‌. وه‌ك بڵیَی كورد بۆته‌ دوو ده‌سته‌، ئه‌وه‌ی چۆته‌ ده‌ر، كورده‌ باشه‌كه‌یه‌ و ئه‌وه‌ی له‌ ناو وڵاته‌ كورده‌ جاشه‌كه‌یه‌! یان ناو وڵاتیش دوو ده‌سته‌یه‌ ئازا جاشه‌ و قایـمكار باشه‌! ده‌زانی چۆنه‌ خاتوو ئۆلیمپ؟ ژیانی كۆمه‌ڵاگای من بۆ پیاو دژواره‌ و بۆ ژن دوو ئه‌وه‌نده‌ دژوارتره‌.
- به‌ راستی زۆر بۆتان به‌ داخم. پیَم سه‌یره‌ ئه‌وه‌ی تۆ باسی ده‌كه‌ی له‌ سه‌ده‌ی هه‌ژده‌شدا بۆ من به‌م دژواریه‌، له‌وانه‌یه‌ رووی نه‌دابیَ. ئیَستا سه‌ده‌ی بیست و یه‌كه‌مه‌ و خه‌ڵكانیَك ئه‌وه‌نده‌ به‌ ناخۆشی و دواكه‌وتوویی ده‌ژین! سه‌ری من بۆ په‌یـماننامه‌ی مافـی ژن له‌ گیۆتیـن درا، به‌ڵام زیاتر له‌ دووسه‌د ساڵ دوای من هیَشتا بیَ‌مافـی ژن به‌رده‌وامه‌ و ژنانیَك له‌‌ وڵاتگه‌لیَكی ئه‌م جیهانه‌ به‌و شیَوه‌ ده‌چه‌وسیَنه‌وه‌. ئایا هه‌موو پیاوانی رووناكبیـری ئیَوه‌ هه‌ر به‌ ‌هه‌مان شیَوه‌ له‌گه‌ڵتان هه‌ڵسوكه‌وت ده‌كه‌ن؟
- نا، نه‌ك هه‌مووی. ‌نابیَ مافـی تاقمیَك كه‌ به‌‌ راستی یارمه‌تیمان ده‌ده‌ن پیَشیَل بكریَ، به‌ڵام به‌ داخه‌و له‌ناو وڵات ده‌گمه‌نن. ئه‌وه‌ی له‌‌ ده‌ری وڵاتیش هانده‌رمانه‌ نازانـم بۆ ژنی خۆشی وایه‌ یا نه‌؟ به‌ڵام پیاوانی زۆر باش و هانده‌ر و هاریكاریشمان هه‌یه‌.چه‌ند چركه‌یه‌ك هه‌ردووكمان بیَده‌نگ بووین. رواڵه‌تی ئولیمپ وای نیشان ده‌دا كه‌ به‌‌ قووڵی بیـر له‌ قسه‌كانـم ده‌كاته‌وه‌. بیَده‌نگیم شكاند و وتـم:
- سه‌رتـم هیَنایه‌ ئیَش. له‌ كۆمه‌ڵگای من ژن بوون دژواره‌، به‌ڵام به‌ هه‌موو كیَشه‌كانیه‌وه‌، هه‌ر شانازی ده‌كه‌م كه‌ ژنیَكی كوردم. به‌ هه‌ر حاڵ بۆ بوون و بۆ ژیان ئامانـجگه‌لیَكم هه‌یه‌ كه‌ هه‌وڵیان بۆ بده‌م.
- نانا به‌ پیَچه‌وانه‌وه‌، سه‌رم نه‌هاته‌ ئیَش. ئیَستا ده‌مه‌ویَ بزانـم «بیـری گشتی» له‌ كۆمه‌ڵگای تۆدا چۆنه‌؟
- له‌ كۆمه‌ڵگایه‌كی ژیَرده‌سته‌ و چه‌وساوه‌ كه‌ خاوه‌نی هیچ ئازادی و تاكگه‌ری نیه‌، بیـری گشتی به‌ ئاسانی ده‌گۆرِیَ و جیَگای متمانه‌ نیه‌. هه‌ر پرۆپاگه‌نده‌یه‌ك ده‌توانیَ فكریَكی نائازاد ببزویَنیَ و دژ به‌ ‌شتیَك بیورووژیَنیَ یان به‌ره‌و به‌رژه‌وه‌ندی تاقمیَك رایانكیَشیَ. پرۆپاگه‌نده‌یه‌كی‌تر ده‌توانیَ‌ ئه‌م دۆخه‌ به‌ ته‌واوی پیَچه‌وانه‌ كاته‌وه‌. له‌ نه‌بوونی دیـموكراسی و ئازادی و تاكگه‌ری، بیـری تاك سه‌ربه‌ست نیه‌ و بیـری گشتیش به‌ هه‌مان شیَوه‌. زۆربه‌ی ژنانی ئیَمه‌ش به‌ ‌داخه‌وه‌ نه‌ له‌ بیـر و نه‌ له‌ برِیاردا سه‌ربه‌ست نیـن.- بزووتنه‌وه‌ی ژنان له‌ كۆمه‌ڵگای تۆدا چۆنه‌؟
- به‌ پیَی پیَناسه‌ی نویَی بزووتنه‌وه‌ ده‌توانـم بڵیَم: بزووتنه‌وه‌یه‌ك له‌ ژنانی ئیَمه‌دا له‌ 1919وه‌ له‌ ئارادایه‌، به‌ڵام هیَشتا ئه‌و چالاكی و ئه‌كتیڤ بوونه‌ی پیَویستی خۆی نیه‌. بزووتنه‌وه‌ی ژنی كورد به‌‌ هۆی دۆخی سیاسی نه‌ته‌وه‌یی میلله‌تی كورده‌وه‌ ناتوانیَ جیاوازی له‌‌ بزووتنه‌وه‌ی نه‌ته‌وه‌یی كورد بیَت و نابیَ دوای ئه‌ویش كه‌ویَ. بیـرمه‌ندانیَكی پیَویسته‌ كه‌ بتوانن تیۆری كارسازی بۆ دارِیَژن.
- وایه‌ ئیَوه‌ ریَگایه‌كی دوور و دریَژ و دژوارتان له‌‌به‌ره‌.زۆرمان قسه‌ كردبوو. خه‌و له‌ سه‌رم به‌ ته‌واوی په‌رِیبوو. ده‌مه‌و به‌یانی بوو. ئولیمپ وتی:
- ده‌بیَ برِۆم.
- سوپاس بۆ هاتنت. پیَم وایه‌ ئه‌وه‌ی له‌ ده‌روونـمدا قورسایی ده‌كرد بۆم هه‌ڵرِشتی. به‌ راستی رۆحم سووك و ئازا بوو. ئیَستا هه‌ست ده‌كه‌م وه‌ك مه‌ل ده‌توانـم بفرِم. هیَزیَكی نویَم هه‌یه‌.زه‌رده‌خه‌نه‌یه‌كی كرد و وتی:
- كه‌واته‌ ئیتـر پیَویستیت به‌‌ شانی پیاوی دڵخوازت نه‌ما؟پیَكه‌نیم و وتـم:
- ئه‌و شانه‌ هه‌میشه‌ بۆم خۆشه‌. نكووڵی لیَ ناكه‌م، به‌ڵام شانیَك بیَت كه‌‌ لیَم تیَبگات. من ژنـم، مرۆڤم، كوردم، خۆمم. نكووڵی له‌ خۆم ناكه‌م.ئۆلیمپ ریَ كه‌وت و من به‌ ‌شویَنیا چووم. خویَنی برینی ملی هه‌ر ده‌تكا. كاتی ماڵئاوایی لای كانیه‌كه‌وه‌، رووبه‌رِووی یه‌ك وه‌ستا بووین. دوو ژن، دوو هاوده‌رد. ده‌ستی راستم برد بۆ ملی و خویَنی ملیم سرِیه‌وه‌. دامووكا و ده‌سته‌یه‌ك چیمه‌نی له‌ ئه‌رد چنی و خستیه‌ ده‌ستی چه‌پم. چیمه‌نه‌ سه‌وزه‌كه‌م له‌‌ ده‌ستی چه‌پـمدا گووشی. ئۆلیمپ وتی:
- ماڵئاوا.
- ماڵئاوا، پیَم وانیه‌ چاره‌نووسی منیش له‌ تۆ باشتر بیَت. ماڵئاوا.ئۆلیمپ دوگوژ ون بوو. هه‌تاو ده‌رهات و رۆژیَكی نویَ سه‌ری هه‌ڵدا. ده‌ستی راستم هیَشتا له‌ خویَنی ئۆلیمپ سوور بوو و ده‌ستی چه‌پم به‌‌ چیمه‌نه‌كان سه‌وز ببوو.لای كانیه‌كه‌ دانیشتم كه‌ ده‌ستم بشۆم، ویَنه‌ی هه‌تاو كه‌وته‌ ئاوی رووناكی كانی. هاتـم بیگرم، كه‌ روانیم ده‌ستی سوورم، ئاویَكی سپی و روون له‌گه‌ڵ ویَنه‌ی هه‌تاو و ده‌ستیَكی سه‌وز. لای خۆم وتـم نیشتمانه‌كه‌م خۆشم ده‌ویَی. كیَشه‌ی منی ژن له‌‌ كیَشه‌ی تۆ جیاواز نیه‌. من هه‌ر به‌ شانازیه‌وه‌ ژنیَكی كوردم.